مستخدم:Abu shahab/الملعب الثاني
ى
مرقد الحُرّ بن یزید الریاحی، یقع قریباً من منطقة الکمالیة شمال غربی کربلاء، وعلى بعد ۷ کیلومترات من حرم الإمام الحسین (ع). کان الحرّ أحد قادة جیش الکوفة، وقد أمره ابن زیاد بمنع مسیر الإمام الحسین إلى الکوفة، إلا أنّ الحرّ التحق بجیش الحسین بن علی (ع) صباح یوم عاشوراء، وقد اعتبره البعض أول شهید فی واقعة الطف.
اعتقد العدید من المؤرخین أن جمیع شهداء الطف دفنوا قریباً من مدفن الإمام الحسین(ع)، إلا العباس بن علی(ع)، لکن یرى البعض أنّ قبیلة الحر بن یزید نقلوا جثمانه إلى مکان آخر بعیدا عن شهداء کربلاء ودفنوه فی مرقده الحالی. ولأول مرّة بنی عام ۳۷۰هـ بناء على قبر الحر، وذلک بأمر عضد الدولة الدیلمی.
وقد تم إعمار هذا البناء فی مختلف الفترات التاریخیة وعلى ید حکام العراق، إلى أن قام الأمانة العامة للعتبة؟؟(((دبیرخانه عتبات عالیات شیعیان عراق،))) عام ۲۰۰۹م بإعادة بنائه، فتمّ بناء قبّة ومنارتان جدیدة، وصحن على شکل مربع، وما زال مرقد الحر قید التجدید
معرفی حر
حُرِّ بْن یَزید ریاحی، از قبیله بنی‌تمیم،[١] یکی از فرماندهان کوفه بود[٢] که از طرف ابن زیاد مأمور شد تا مانع حرکت امام حسین(ع) به سوی کوفه شود؛[٣] ولی در جنگ با حسین بن علی مردّد شد[٤] و صبح عاشورا به سپاه امام حسین(ع) پیوست.[٥] برخی حر را اولین شهید واقعه کربلا می‌دانند؛[٦] اما به نظر سید بن طاووس، پیش از او افرادی به شهادت رسیده بودند.[٧]
محل دفن
ازنظر بسیاری از مورخان، همه شهدای کربلا به غیر از حضرت عباس(ع) در حائر و اطراف امام حسین(ع) به خاک سپرده شدند.[٨] دلیل این نظر را نیز فرازی از زیارت ناحیه مقدسه دانسته‌اند که درباره حر این‌طور یاد شده است: (اَلسَّلامُ عَلی الحُرِّ بْنِ الرِّیاحِی).[٩]
بنا به اعتقاد افرادی چون حسن بن علی طبری(زنده در ۷۰۱ق) و سید محسن امین (درگذشت: ۱۳۷۱ق)، از محدثان شیعه، بدن حر توسط قبیله‌اش به مکانی دورتر از سایر شهدای کربلا منتقل و در مکان فعلی دفن شد[١٠] که در قدیم به آن «نواویس» می‌گفتند.[١١]
موقعیت و تاریخچه مرقد
مرقد حرّ، نزدیک منطقه‌ای معروف به کمالیه،[١٢] در سمت شمال غربی شهر کربلا واقع شده است و حدود ۷ کیلومتر از حرم امام حسین(ع) فاصله دارد.[١٣]
بازسازی بنا
مرقد حر بن یزید ریاحی اولین بار در سال ۳۷۰ قمری به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد.[١٤] این بنا در سال ۹۱۴ق به دستور شاه اسماعیل صفوی، زمانی که برای زیارت کربلا آمده بود، تجدید بنا شد[١٥][یادداشت ١] و دارای گنبدی از گچ و آجر و صحنی با ایوان‌هایی با طاق نوک‌تیز بود.[١٦]
در دوره قاجار، مادر آقاخان محلاتی اقدام به تعمیر بقعه نمود و صحنی قلعه مانند برای مقابله با راهزنان بنا نهاد.[١٧] کتیبه‌های موجود در مرقد حُرّ در دوره اخیر نشان می‌دهد که این مرقد در سال ۱۳۳۰ق، توسط سید عبدالحسین کلیددار بازسازی شد[١٨] و همچنین آقا حسین‌خان شجاع السلطان همدانی گنبد مقبره را تعمیر و نمای خارجی آن را کاشی‌کاری کرد.[١٩]
براساس قدیمی‌ترین عکس موجود از بارگاه حرّ، پیش از بازسازی مرقد در سال 1330، این زیارتگاه دارای گنبد مُضَرَّس (پله‌ای) کوچک و کم‌ارتفاعی بود[٢٠] که پس از مدتی جای خود را به گنبد کاشی‌کاری شده جدیدی داد.[٢١]
در سال ۱۳۸۹ق، تعدادی از تاجران عراقی، رواق‌ها و ایوان جلوی مرقد را بازسازی و در سال ۱۳۹۰ق، ورودی اصلی مرقد، کاشی‌کاری شد. در این زمان، ضریح به‌صورت صندوقِ مُشَبَّک نقره‌ای در وسط عمارت و گنبدی کاشی‌کاری شده بر فراز ضریح با ۷ متر قطر و ۱۰ متر ارتفاع از سطح زمین قرار داشت.[٢٢] بندانگشتی|مرقد حر بن یزید ریاحی درحال بازسازی
بنای فعلی مرقد
پس از سقوط حکومت صدام (۲۰۰۳م)، دیوان وقف شیعی عراق در سال ۲۰۰۶م، بنای قدیمی مرقد را تخریب[٢٣] و مرحله بازسازی شروع شد؛ اما به دلیل اشتباه در طراحی، کار متوقف شد. پس از تأسیس دبیرخانه عتبات عالیات شیعیان، این دبیرخانه در سال ۲۰۰۷م عهده‌دار ساخت این حرم شد و کار بازسازی از ۲۰۰۹م آغاز گشت که هنوز درحال تکمیل است.
مرقد جدید حر از یک گنبد و یک صحن مربع تشکیل شده و دارای چهار دَر است. ضریح حر نیز دارای چهار در از چهار طرف آن بوده و بالای ضریح قطعه‌ای با عبارت (السلام علیک یا حر بن یزید الریاحی) نوشته شده است.
مساحت کل حرم ۲۶۰۰، مساحت بنای مرقد 1369، ارتفاع مناره 33.8، ارتفاع گنبد 12.8، عرض پنجره حرم 4، طول آن 5 و ارتفاع پنجره 2/4 متر است.[٢٤]
روزهای زیارت
زمان زیارت ویژه حر، چهارشنبه آخر ماه صفر است که عزاداری و تعزیه در این محل برگزار می‌شود. همچنین زیارت‌های منظم این مرقد در روزهای جمعه و شنبه است.[٢٥] گفته شده تعداد زائران مرقد حر در روزهای عادی به بیش از چهار هزار نفر، در روزهای زیارت به بیش از ده هزار نفر و در ایام اربعین به ۴۰-۵۰ هزار نفر می‌رسد.[٢٦]
زیارت‌نامه حر
در زیارت رجبیه، دو بار و در زیارت ناحیه مقدسه نیز یک بار به حر سلام داده شده است.[٢٧] حر همچنین دارای زیارت‌نامه مستقلی است که به شرح ذیل می‌باشد:
نگارخانه
-
تصویر قدیمی مرقد حر بن یزید ریاحی دارای گنبد کاشی‌کاری شده
-
تصویر قدیمی مرقد حر بن یزید ریاحی با گنبد مضرّس (پله‌ای) کوچک، قبل از بازسازی آن در سال ۱۳۳۰ق
-
ضریح قبلی مرقد حر
-
نمایی از مرقد قبلی حر
-
فضای داخلی جدید مرقد حر
-
نمایی از کتیبه‌ها و نقش‌ونگار ضریح حر
-
بازسازی مرقد جدید حر بن یزید ریاحی
-
نمایی از داخل ضریح جدید حر
پانویس
- ↑ جمهرة انساب العرب، ابن حزم الاندلسی، ص٢٢٧.
- ↑ البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۸۶.
- ↑ البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۸۶.
- ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۲۱.
- ↑ الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۹.
- ↑ مقتل الحسین علیه‌السلام، ج۲، ص۱۳؛ الفتوح، ج۵، ص۱۰۱.
- ↑ الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۰.
- ↑ ابومخنف، مقتل الحسین،۱۳۶۴ش، ص۲۰۲؛ ابومخنف، وقعة الطف، ۱۳۶۷ش، ص۲۶۰؛ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۹۶۰م، ص۲۶۰؛ طبری، تاریخ طبری، موسسۀ الاعلمی، ج۴، ص۳۴۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۶۳؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۱۴ و ۱۲۶؛ طبرسی، إعلام الوری، دار الکتب الاسلامیۀ، ص۲۵۱ و ۲۵۵؛ طبرسی، تاج الموالید،۱۴۰۶ق، ص۳۳؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، انتشارات علامه، ج۴، ص۱۱۲؛خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۴؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۸۰؛ ابن نما، مثیرالأحزان، ۱۳۶۹ق، ص۶۵؛ ابن طاووس، الملهوف، ۱۴۲۵ق، ص۱۹۰؛ ابن حاتم، الدر النظیم، النشر الاسلامی، ص۵۵۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۰۵؛ ابن قولویه، کامل الزیارات،۱۴۱۷ق، ص۴۴۰؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد،۱۴۱۱ق، ص۷۲۴؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام،۱۳۶۵ش، ج۶، ص۶۵؛ مشهدی، المزار الکبیر،۱۴۱۹ق، ص۳۸۸؛ ابن طاووس، الاقبال، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۶؛ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۱۳۱ و ۱۷۷؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۳ق، ص۵۰۴؛ ابونصر بخاری، سر السلسلة، ۱۳۸۱ق، ص۸۹.
- ↑ اقبال، ج۳، ص۷۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۷۱.
- ↑ اعیان الشیعة، ج١، ص6١٣؛ کامل بهائی، ۱۳۸۳ش، ص۶۳۱.
- ↑ ابن کلبی، جَمْهَرة النسب، ج۱، ص۲۱۶.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۶.
- ↑ «نصیرُ الإمام الحسین(ع) الحرُّ الریاحی.. شهیدُ اللطف»، عامر جلیل ابراهیم، جریدة الصباح، ۲۹ آگوست ۲۰۲۳م، ص۹.
- ↑ قائدان،عتبات عالیات عراق، ص۱۴۷ـ۱۴۶.
- ↑ جزائری، الانوار النعمانیة، ج٣، ص۲۶۵-۲۶۶؛ قائدان،عتبات عالیات عراق، ص۱۴۷ـ۱۴۶
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۶.
- ↑ سفرنامه ادیب الملک به عتبات (دلیل الزایرین)، ص۲۱۳.
- ↑ تراث کربلاء، ص١١5.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۶.
- ↑ خامه‌یار، «درباره عکسی که در فضای مجازی به عنوان قدیمی‌ترین عکس حرم امام حسین (ع) معرفی شده»، سایت گنجینه.
- ↑ زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۷.
- ↑ مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص٩٨.
- ↑ «نصیرُ الإمام الحسین(ع) الحرُّ الریاحی.. شهیدُ اللطف»، عامر جلیل ابراهیم، جریدة الصباح، ۲۹ آگوست ۲۰۲۳م، ص۹.
- ↑ «نصیرُ الإمام الحسین(ع) الحرُّ الریاحی.. شهیدُ اللطف»، عامر جلیل ابراهیم، جریدة الصباح، ۲۹ آگوست ۲۰۲۳م، ص۹.
- ↑ «نصیرُ الإمام الحسین(ع) الحرُّ الریاحی.. شهیدُ اللطف»، عامر جلیل ابراهیم، جریدة الصباح، ۲۹ آگوست ۲۰۲۳م، ص۹.
- ↑ شهیدان جاوید، ص334.
منابع
- الأخبار الطوال، احمد بن داود دینوری، تحقیق عبدالمنعم، قاهرة، دار احیاء الکتب العربی، ۱۹۶۰م.
- ادعیه و زیارات عتبات عالیات، مرکز تحقیقات حج، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۳ش.
- الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، الشیخ المفید، به تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، ط ۲، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق - ۱۹۹۳م.
- الارشاد، شیخ مفید، به تحقیق موسسة آل البیت، قم، الموتمرالعالمی لالفیة الشّیخ المفید، ۱۴۱۴ق.
- اعلام الوری، فضل بن حسن طبرسی، بی جا، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، بی‌تا.
- اعیان الشیعه، امین، محسن، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۹۸م.
- الاقبال، ابن طاووس، به تحقیق جواد قیومی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- الانوار النعمانیة، السید نعمةالله الجزائری، تبریز، مطبعة شرکت چاپ، (بی‌تا).
- بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- البدایة و النّهایة، اسماعیل ابن کثیر، تحقیق: علی شیری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- تاج الموالید، فضل بن حسن طبرسی، قم، مکتبة مرعشی النجفی، 1406ق.
- تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، محمد بن جریر طبری، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بی تا.
- تاریخ الطبری، محمد بن جریر الطبری، ط ۱، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق - ۱۹۸۸م.
- تاریخ گزیده، حمد الله مستوفی، تهران، امیر کبیر، چاپ ۳، ۱۳۶۴ش.
- تراث کربلاء، سلمان‌هادی الطعمة، ط ۲، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۳ق - ۱۹۸۳م.
- تهذیب الأحکام، شیخ طوسی، به تحقیق حسن موسوی، طهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش.
- جمهرة النسب، ابن‌کلبی، هشام بن محمد، محقق: حسن ناجی، ناشر: عالم الکتب.
- جمهرة انساب العرب، علی بن احمد بن سعید (ابن حزم الاندلسی)، تحقیق: عبدالسلام محمدهارون، ط ۵، القاهرة، دار المعارف.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- «درباره عکسی که در فضای مجازی به عنوان قدیمی‌ترین عکس حرم امام حسین (ع) معرفی شده»، احمد خامه‌یار، سایت گنجینه.
- الدر النظیم، ابن حاتم، قم، موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، خامه‌یار، احمد، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
- سر السلسلة العلویّة، ابونصر سهل بن عبدالله البخاری، به تحقیق محمدصادق بحر العلوم، النجف الاشرف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۱ق.
- سفرنامه ادیب الملک به عتبات (دلیل الزایرین)، ادیب الملک، عبدالعلی، چاپ مسعود گلزاری، تهران، ۱۳۶۴ش.
- شهیدان جاوید، پژوهشی تاریخی پیرامون شهدای نهضت امام حسین (علیه‌السّلام)، مرضیه محمدزاده، تهران، بصیرت، ۱۳۹۱ش.
- عتبات عالیات عراق، اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- کامل بهائی، حسن بن علی طبرسی، گردآورنده اکبر صفدری قزوینی، تهران، مرتضوی، ۱۳۸۳ش.
- کامل الزیارات، ابن قولویه، به تحقیق نشر الفقاهة، قم، النّشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ق.
- لؤلؤ و مرجان، حسین بن محمدتقی نوری، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۳ش.
- مثیرالاحزان، ابن نما حلی، نجف اشرف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۶۹ق.
- مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، عبدالامیر قریشی، ترجمه: احسان مقدس، چاپ ۱، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
- مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- المزار، شهید اول، به تحقیق مدرسة الامام المهدی، قم، مدرسة الامام المهدی، ۱۴۱۰ق.
- المزار الکبیر، محمد بن جعفر مشهدی، تحقیق جواد قیومی، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- المصباح، کفعمی، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- مصباح المتهجد، شیخ طوسی، بیروت، موسسة فقه الشّیعة، ۱۴۱۱ق.
- معماری کربلا در گذر تاریخ، انصاری، محمدعلی، انتشارات مسجد جمکران، قم، ۱۳۸۹ش.
- مقتل الحسین، لوط بن یحیی ابو مخنف، به تحقیق حسن غفاری، قم، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش.
- مقتل الحسین، موفّق بن احمد (الخوارزمی)، تحقیق: الشیخ محمد السماوی، ط ۱، قم، انوار الهدی، ۱۴۱۸ق.
- مقتل الحسین، موفق بن احمد خوارزمی، به تحقیق محمد السماوی، قم، انوارالهدی، ۱۴۱۸ق..
- الملهوف، ابن طاووس، به تحقیق فارس تبریزیان «الحسون»، تهران، دارالاسوة، چاپ چهارم، ۱۴۲۵ق.
- مناقب آل ابی طالب، ابن‌شهرآشوب، قم، انتشارات علامة، بی‌تا.
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، چاپ ۱۴، قم، هجرت، ۱۳۸۰ش.
- نزهة القلوب، حمدالله بن ابی‌بکر مستوفی قزوینی، به کوشش: سید محمد دبیرسیاقی، چاپ ۲، قزوین، طه، ۱۳۷۸ش.
- جریدة الصباح، «نصیرُ الإمام الحسین(ع) الحرُّ الریاحی.. شهیدُ اللطف»، عامر جلیل ابراهیم، ۲۹ آگوست ۲۰۲۳م.
- وقعة الطف، لوط بن یحیی ابو مخنف، به تحقیق محمدهادی یوسفی، قم، النشر الاسلامی، ۱۳۶۷ش.
- هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، قمی، عباس، موسسه جهانی سبطین، قم، ۱۳۸۳ش.
خطأ استشهاد: وسوم <ref> موجودة لمجموعة اسمها "یادداشت"، ولكن لم يتم العثور على وسم <references group="یادداشت"/>