مستخدم:A.Zaidan/الملعب 1

https://wikihaj.com/view/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C

آبار علي

المعلومات الأولية
المکان	مدينة ذو الحُلَيفة
الإستعمال	مناطق زراعية وآبار مياه
التوجيه تحميل الخريطة... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=\u06f2\u06f4.\u06f4\u06f1\u06f4\u06f2\u06f3\u06f3\u06f2\u06f2\u06f5\u06f9\u06f9\u06f3\u06f2\u06f8\u06f6,\u06f3\u06f9.\u06f5\u06f4\u06f5\u06f4\u06f2\u06f6\u06f5\u06f8\u06f4\u06f6\u06f5\u06f6\u06f2\u06f1","imageLayers":[],"locations":[],"imageoverlays":null}

آبار علي هي منطقة تقع جنوب المدينة المنورة، ويطلق عليها أيضاً ذو الُحليفة، ويقع فيها مسجد الشجرة؛ وهو ميقات أهل المدينة المنورة. وفي هذه المنطقة التي يمر بها وادي العقيق، كانت ومازالت عبارة عن بساتين وآبار.

آبار علی (چاه‌های علی) منطقه‌ای است در جنوب مدینه که به آن ذوالحلیفه نیز می‌گویند، جایی که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است. در این منطقه که وادی عتیق از آن می‌گذرد نخلستان‌ها و چاه‌هایی قرار داشته و دارد.

وكانوا منذ القدم يطلقون على هذه المنطقة اسم "آبار علي" أو "بئر علي"، حتى أن مسجد الشجرة أيضاً كان يطلق عليه اسم "مسجد بئر علي". وفي الروايات أن اسم "بئر علي" عائد إلى اسم علي بن أبي طالب (ع). وقال البعض: كان في هذا المكان بئر قاتل فيه علي (ع) الجن، واعتبره آخرون أرضاً أهداها النبي لعلي (ع). لكن بعض المصادر لم تقبل مثل هذا الإسناد.

این منطقه را از سده‌های گذشته «آبار علی» یا «بئر علی» می‌نامیدند به طوری که به مسجد شجره نیز مسجد بئر علی گفته می‌شد. بنابر روایت‌هایی نام بئر علی (چاه علی) برگرفته از نام علی‌بن ابیطالب(ع) است. برخی گفته‌اند در این مکان چاهی بوده که علی(ع) در کنار آن با جنیان جنگیده است و برخی دیگر آن را زمینی می‌دانند که پیامبر به علی(ع) به اقطاع داد. لكن بعض المصادر لم تقبل مثل هذا الإسناد.

المكان

آبار وأبيار جمع بئر، وهو اسم لمنطقة تبعد 9 كيلومترات جنوب المدينة المنورة في وادي العقيق والسفوح الغربية لـجبل عير، على الطريق إلى مكة. وهي نفسها منطقة ذي الحُلَيفة التي يقع فيها مسجد الشجرة وهو ميقات أهل المدينة المنورة.

آبار وأبیار جمع بئر و به معنای چاه‌ها است. آبار علی نام منطقه‌ای است در ۹ کیلومتری جنوب شهر مدینه، در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر که بر سر راه مکه قرار دارد. این منطقه همان منطقه ذو الحلیفه است که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است.

الوضع الحالي

يوجد اليوم العديد من آبار المياه القديمة المتبقية في الحدائق والمزارع الواقعة غرب مسجد الشجرة على شاطئ وادي العقيق (نهر العقيق). ويعتبر بعض الحجاج أن بعض هذه الآبار (الموجودة في مزرعة منصور عثمان الفريدي) منسوبة إلى الإمام علي (ع)، لكن بحسب عبد العزيز كعكي وهو عالم جغر افية معاصر في المدينة المنورة، فإن الآبار المنسوبة إلى الإمام علي (ع) قد اختفت واندثرت معالمها اليوم.

امروزه در باغ‌ها و مزارعی که در غرب مسجد شجره در ساحل وادی عقیق (رودخانه عقیق) قرار دارد، چاه‌های آب متعدد و کهنی باقی مانده است. برخی از زائران تعدادی از این چاه‌ها را (که در مزرعه منصور عثمان الفریدی قرار گرفته) چاه‌های منسوب به امام علی(ع) می‌دانند اما به گفته عبدالعزیز کعکی، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، چاه‌های منسوب به امام علی امروزه از میان رفته و مکان آن معلوم نیست.

تاريخ التسمية

کاربرد نام آبار علی یا بئر علی سابقه‌ای کهن دارد اما وجه تسمیه آن به روشنی معلوم نیست. منابع از قرن هشتم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نامی رایج بود و کسی این مکان را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناخت. اولیا چلبی که در سده یازدهم به حج رفته است، میقات اهل مدینه را آبار علی نامیده و حتی مسجد احرام را نیز مسجد علی می‌خواند. فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال ۱۲۹۲ قمری اشاره می‌کند که مردم محلی مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.

جنگ علی(ع) با جنیان

روایت شده که در این منطقه چاهی بوده که امام علی(ع) در آنجا با جنیان جنگیده است. سمهودی، تاریخنگار مشهور مدینه، عبارتی از ابن‌جماعه نقل می‌کند که در آن درستی این داستان را رد می‌کند. با این حال اینکه در برخی منابع جغرافی‌نگاری قرن نهم یا پیش و پس از آن برای اشاره به این چاه از تعابیری مانند «بئر علی بن ابی طالب»، «بئر علی رضی الله عنه»، «البئر المنسوبه الی علی بن ابی طالب» استفاده شده نشان می دهد که انتساب این نام به علی بن ابی طالب(ع) باوری رایج بوده است.

اقطاع پیامبر به علی(ع)

گاه گفته شده که حضرت علی(ع) در این منطقه چاه‌هایی حفر کرده بود و از این رو آنجا بدین نام خوانده شده است.برخی پژوهشگران نیز گفته‌اند که این منطقه احتمالا از زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب(ع) اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. این برداشت مستند به روایتی است که بر اساس آن پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرین، قیس و شجره را به علی(ع) اقطاع کرد. در مقابل برخی گزارش‌ها حاکی از این است که این منطقه (وادی عقیق) را پیامبر به بلال بن حارث مزنی اقطاع داد و آن را بلاد مزینه می‌گفتند.برخی بر همین اساس انتساب چاه‌های این منطقه به علی ابن ابیطالب(ع) را نادرست می‌دانند.

ارتباط نام آبار علی به علی دینار

در گزاشی غیر مستند که در اینترنت شهرت یافته است نام آبار علی را به «علی دینار» سلطان دارفور نسبت داده‌اند. گفته شده که او در سال ۱۸۹۸م/۱۳۱۵ق چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبار علی خوانده شد؛ اما چنین ادعایی درست نیست زیرا نام آبار علی (چنان که بالاتر گفته شد) از سده‌ها پیش رایج بوده است.

گالری

• ملف:پرونده:آبار علی ۴.webp
• ملف:پرونده:آبار علی۳.webp
• اچاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه منصور الفریدی قرار دارد

  اچاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه منصور الفریدی قرار دارد

• مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

  مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

جستار وابسته

• مسجد شجره

پیوند به بیرون

• مقاله آبار علی در دانشنامه حج و حرمین شریفین

منابع

• اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (م.۱۳۱۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق
• البحر الرائق: ابونجیم المصری (م.۹۷۰ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
• تاج العروس: الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق
• تاريخ مستبصر، ابن مجاور، تحقیق ممدوح حسن محمد، قاهره، کتبه الثقافه الدینیه، ۱۹۹۶
• الدرالمختار: الحصکفی (م.۱۰۸۸ق.)، به کوشش مکتب البحوث، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق
• عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
• العین: خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
• کشف الخفاء: اسماعیل العجلونی (م.۱۱۶۲ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق
• لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
• مدینه‌شناسی، محمد علی نجفی، تهران، قلم، ۱۳۶۲
• المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، الجزء الخامس، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، جده، ناشر:مولف، ۲۰۱۲
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، الجزء الرابع، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، بیروت، ناشر:مولف،‌۲۰۱۱
• المغانم المطابه فی معالم الطابه، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، تحقیق حمد الجاسر، ۱۹۶۹م.
• معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
• معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق
• مناسک حج و عمره: سید محمد علی ابطحی، ۱۴۱۸ق
• مناسک حج: لطف‌الله صافی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۶ق
• موسوعة مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری پاشا، ترجمه محمد حرب، قاهره، شرکة الدولیه للطباعة، 2004