مستخدم:A.Zaidan/الملعب 1

https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87_(%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87)

مسجد ذُباب، که به نام‌های مسجد قرین و مسجد الرایه هم نامیده می‌شود؛ مسجدی است که در شمال شهر مدينه و بر فراز كوه ذباب، واقع شده است.

مسجد ذُباب، ويطلق عليه اسما مسجد القرين ومسجد الراية أيضاً؛ حيث يقع على قمة جبل ذُباب شمالي المدينة المنورة.

نُصبت للنبي (ص) أثناء معركة الأحزاب خيمة على جبل ذُباب وصلى فيها. وبعد ذلك بنى المسلمون مسجد ذُباب في هذا المكان تخليداً لمُصلّى النبي (ص).

الموقع

يقع مسجد ذُباب في الشمال الغربي من المسجد النبوي، وعلى قمة جبل ذُباب الصغير، على الجانب الأيمن من شارع عثمان بن عفان، ويقع هذا الجبل شرق جبل سَلْع بالقرب من ثنية الوداع.

خلفية تاريخية

أثناء حفر الخندق حول المدينة المنورة في السنة الخامسة للهجرة ضمن مجريات معركة الأحزاب، نصبت خيمة للنبي (ص) في هذا المكان لتخفيف التعب عنه وللإشراف على حفر الخندق، وقد قام النبي (ص) بالصلاة هناك.

الأسماء

ويقال أن سبب تسمية الجبل والمسجد باسم "ذُباب" نسبة إلى رجل يمني صلبه مروان بن الحكم على هذه الشاهقة.

وله أسماء أخرى هي "مسجد القرين" و"مسجد الراية". ويبدو أن سبب التسمية الثانية هو أن عَلَماً (رايةً) قد رُفع للموالي في هذا المكان في وقعة الحرة (63هـ). وربما يرجع هذا الاسم أيضاً إلى وضع راية الإسلام على هذا الجبل أثناء غزوة الخندق.

نام دیگر آن، «مسجد قرین» و «مسجد الرایه» است. گویا سببِ نام دوم، آن است که پرچم(در عربی: الرایه) موالی در واقعه حره (63هجری) در این مکان برافراشته بود. همچنین ممکن است این نام به علت قرار گرفتن پرچم اسلام بر روی این کوه در غزوه خندق باشد.

تاريخ البناء

احتمالا این مسجد نخستین بار زمان امارت عمر بن عبدالعزیز بر مدینه ساخته شده است. ساختمان مسجد در دوره‌ای پیش از قرن 9 هجری مخروبه شده بود و در حدود 845 توسط امیر جانبک النیروزی تجدید بنا شد.

عبدالقدوس انصاری (متوفی1403ه / 1983م) این مسجد را در پایان سده چهاردهم قمری دیده و طول و عرض بنا 4 متر و ارتفاع آن 6 متر دانسته و معتقد است که بنای سنگی مسجد شبیه بنای آن در قرن نهم بوده است.شنقیطی(۱۳۹۳ ه/ ۱۹۷۳ م) نیز این مسجد را در سال 1405 بنایی با سنگ‌های سبک قدیمی توصیف کرده است. به گفته او مسجد فقط دارای اتاق اصلی و حیاطی بدون درب بوده است.

الیاس عبدالغنی در 1418 قمری/1997 میلادی داخل و خارج بنا را گچ‌کاری شده و دارای مصلی الصاقی مسقفی که فضای مسجد را بزرگتر کرده، توصیف نموده و نمازهای پنج گانه را در آن دائر دانسته. کعکی پژوهشگر معاصر مدینه در کتابش که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده اطلاع می‌دهد که مسجد همچنان به همان شکلی است که انصاری توصیف کرده است. با این حال کعکی از بازسازی مسجد در دوران آل سعود خبر داده است.

الوضع الحالي

مسجد یاد شده، روی کوه کوچکی است که در حال حاضر به «جبل‌الرایه» شهرت دارد؛ ورودی مسجد از طرف قبله و جنوب می‌باشد.مسجد ظاهری ساده داشته و مأذنه و آیات برجسته یا نقوشی در داخل و خارج خود ندارد.

در حال حاضر ظاهر مسجد در یک عملیات بازسازی در اواخر سال 2022، از حالت سفید رنگ به حالت سنگی سبک قدیمی بازگشت داشته و در اواخر 2023 خانه‌های اطراف مسجد تخریب شده است.قالب:نیازمند منبع

معرض الصور

تصاویر مسجد، در سال 2021 (زمان به وجود آمدن این ظاهر سفیدرنگ مسجد، مشخص نمی‌باشد).

• محیط بیرونی مسجد با دیوارهای سفید و رنگ بندی سفید

  محیط بیرونی مسجد با دیوارهای سفید و رنگ بندی سفید

• تصویر محیط داخلی مسجد + محدوده محراب

  تصویر محیط داخلی مسجد + محدوده محراب

• بخش عمومی مصلای مسجد که به بخش اصلی ملحق شده

  بخش عمومی مصلای مسجد که به بخش اصلی ملحق شده

• نمای خارجی مسجد به پیوست خانه‌های اطراف و معبر عمومی

  نمای خارجی مسجد به پیوست خانه‌های اطراف و معبر عمومی

• محدوده اصلی و قدیمی مسجد با طول و عرض حدودا 4متر+ نمایی از سقف

  محدوده اصلی و قدیمی مسجد با طول و عرض حدودا 4متر+ نمایی از سقف

تصاویر مسجد، پس از بازسازی سال 2022

• ورودی مسجد

  ورودی مسجد

• بازگشت ظاهر دیوارها و طاقهای مسجد به چهره پیشین و کهن خود

  بازگشت ظاهر دیوارها و طاقهای مسجد به چهره پیشین و کهن خود

• فضای عمومی مسجد

  فضای عمومی مسجد

• حضور نمازگزاران در مسجد

  حضور نمازگزاران در مسجد

• نمایی از محراب و بخش اصلی قدیمی مسجد

  نمایی از محراب و بخش اصلی قدیمی مسجد

تصاویر سال 2024، پس از تخریب خانه‌های اطراف مسجد

• تصاویر از دور محدوده مسجد هنگام عملیات شهردرای مدینه

  تصاویر از دور محدوده مسجد هنگام عملیات شهردرای مدینه

• دیوار پشتی مسجد در میانه عملیات شهرداری

  دیوار پشتی مسجد در میانه عملیات شهرداری

• نمای مسجد پس از تخریب خانه های اطراف

  نمای مسجد پس از تخریب خانه های اطراف

• نمای دور مسجد پس از عملیات بهسازی که فقط ساختمان مسجد باقی مانده است

  نمای دور مسجد پس از عملیات بهسازی که فقط ساختمان مسجد باقی مانده است

• تصویر کنونی مسجد پس از تسطیح زمین‌های اطراف

  تصویر کنونی مسجد پس از تسطیح زمین‌های اطراف

تصاویر قدیمی ساختمان مسجد

• ملف:پرونده:1403-02-20 17 30 11-المعالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ الجزء الرابع المجلد الثانی.pdf - P.png
• ملف:پرونده:1403-02-20 18 33 04-المعالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ الجزء الرابع المجلد الثانی.pdf - P.png
• ملف:پرونده:1403-02-23 17 03 47-پرونده مساجد الاثریه.pdf - ویکی حج.png
• ملف:پرونده:1403-02-20 18 32 46-المعالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ الجزء الرابع المجلد الثانی.pdf - P.png
• ملف:پرونده:1403-02-31 17 10 49-تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا - صفحه 184.png

المصادر

• الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
• المجموعة المصورة لاشهر المعالم المدينة المنورة، عبدالعزيز الكعكى، مدينه، ١٩٩٩ م.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• آثار المدینة المنورة، عبدالقدوس الانصاری، المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، الطبعة الثالثة، 1393هجری.
• مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
• وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
• تاریخ مدینه منوره، ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، و صابری، حسین. ۱۳۸۰. ۱ ج. تهران - ایران: نشر مشعر.
• الرحلة العیاشیة، ابوسالم عبدالله بن محمد عیاشی، دارالسویدی للنشر و التوزیع، طبعة الاولی، 2006.
• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.