الفرق بين المراجعتين لصفحة: «مستخدم:A.Zaidan/الملعب 2»

مراجعة ١٢:٠٢، ٢ يونيو ٢٠٢٤

https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%AC قالب:جعبه اطلاعات بنا مسجد راتِج یکی از مساجد منتسب به قبیله بنی عبدالأَشهل در شمال مدینه است و در حال حاضر وجود خارجی ندارد و فقط محدوده آن یا مخروبه هایی از آن باقی مانده است.

راتج نام قلعه‌ای متعلق به قبیله بنی عبدالاشهل بوده و به تبع شهرت آن، نام آن منطقه را نیز راتج نهادند و مسجد راتج نیز در کنار این قلعه قرار داشت. مسجد راتج از جمله مساجدی است که پیامبر(ص) در محدوده آن نماز خوانده و همچنین بلال حبشی در آن اذان گفته است.

موقعیت مکانی

مسجد راتج در منطقه قدیمی راتج قرار داشته و آن را حصن راتج نیز می‌نامیدند که امروزه در مدینه چنین نام و منطقه‌ای وجود ندارد.^[١] نام کنونی منطقه مورد نظر مصانع می‌باشد.^[٢] که تماما در زمین‌ها و محدوده قبیله بنی عبدالاشهل قرار دارد.^[٣]

مکانی که مسجد راتج در آن قرار داشته امروزه در خیابان عثمان بن عفان، که نزد مردم مدینه به طریق العیون معروف است، قرار دارد.^[٤] مسجد راتج در شمال شرقی کوه ذَباب قرار داشته است. امروزه مسجدالرایه بر این کوه قرار دارد. ^[٥]

نام‌ها

نام مسجد راتج از خاندان بنی راتج که از قبیله بنی عبدالاشهل اند گرفته شده است.^[٦] راتج نام قلعه‌ای متعلق به قبیله بنی عبدالاشهل بود^[٧] و به تبع شهرت آن، نام آن منطقه را نیز راتج نهادند^[٨] و مسجد راتج نیز در کنار این قلعه قرار داشت.^[٩]و با گذشت زمان گروه های دیگری در حوالی قلعه راتج مستقر شدند.^[١٠]

تاریخچه بنا

تاریخ بنا و تخریب مسجد مشخص نیست. مسجد راتج در قرن هشتم و نهم وجود نداشته است. سمهودی از این مسجد در بخش مساجدی که مکان دقیقشان مشخص نیست سخن گفته است.^[١١]

ابراهیم بن علی عیاشی در المدینة بین الماضی و الحاضر (چاپ: ۱۳۹۲ق)، محدوده مسجد را که کنار چاه جاسوم قرار داشته، در جنوب جایی می‌داند که ساختمان وسیع مرکز ارتباطات عثمانی در آن ساخته شده بود.^[١٢] این ساختمان تاکنون باقی مانده^[١٣] و در تصاویر هوایی نیز دیده می‌شود. به گفته کعکی، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، در سال ۱۹۹۲ میلادی شهرداری مدینه در این منطقه عملیات بازسازی اجرا کرد.^[١٤]

رویدادهای تاریخی مرتبط

نماز نبی

بر اساس برخی نقلها پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده^[١٥] و از چاهی در آنجا به نام جاسوم نوشیده‌اند.^[١٦] همچنین بلال حبشی در این مسجد اذان گفته است.^[١٧]

حفر خندق

به پیشنهاد پیامبر، محدوده حفر خندق و تقسیمات آن به شکلی بود که برای مقابله با هجوم مشرکان، از ناحیه مذاد شروع، به ذباب و سپس در نزدیکی مسجد راتج پایان می‌یافت.^[١٨] گزارش شده بنو عبد الأشهل از منطقه راتج تا مجاورت خانه‌های خود را کنده بودند. ^[١٩]

شخصیت‌های مرتبط تاریخی

از جمله اشخاص اهل قلعه راتج، ایاس بن اوس است که در زمان جنگ بدر از جمله افرادی بوده که پیشنهاد جنگ در بیرون مدینه را به رسول گرامی اسلام(ص) عرضه داشته است.^[٢٠]

پانویس

↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.
↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 358
↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359
↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.
↑ وفاء الوفاء،ج3،ص225
↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص178.
↑ الروض المعطار فى خبر الأقطار، حميرى، محمد بن عبدالمنعم‏، ص266.
↑ تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 36
↑ موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، صبرى پاشا، ايوب‏، ج4، ص706.
↑ تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 44و51
↑ وفاء الوفا، ج۳، 224
↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359
↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج4، بخش2، ص181.
↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص183.
↑ المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص262.
↑ تاریخ المدینة المنورة،ج1،ص69
↑ وفاء الوفاء-السید السمهودی،ج3،ص861
↑ مدینه‌شناسی‏، نجفی، محمد باقر،ج2، ص364.
↑ مغازی واقدی، ج2،ص337.
↑ مغازی واقدی، ج1، بخش2،ص211.

منابع

قالب:منابع

معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱.
المدینة بین الماضی و الحاضر، السید ابراهیم العیاشی، مدینه، مکتبة العلمیه، 1972.
وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱.
الروض المعطار فی خبر الأقطار، حمیری، محمد بن عبدالمنعم، بیروت-لبنان: مکتبة لبنان، 1984.
تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب‏، پاشا، ایوب، 5ج، قاهره-مصر: دارالآفاق العربیة.
المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، شُرّاب، محمد محمد حسن‏، دمشق، دارالقلم، الطبعة الاولی، 1991.
تاریخ مدینه منوره، ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، و صابری، حسین. ۱۳۸۰. ۱ ج. تهران - ایران: نشر مشعر.
مدینه‌شناسی‏، نجفی، محمد باقر، 2ج، تهران-ایران، خرمایستان، 1367.
المغازی، واقدی، محمدبن عمر، و جونز، مارزدن‌. ۱۴۰۹–۱۹۸۹. المغازي. ۳ ج. بیروت - لبنان: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.

[1] المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.

[2] المدینة بین الماضی و الحاضر، 358

[3] المدینة بین الماضی و الحاضر، 359

[4] المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.

[5] وفاء الوفاء،ج3،ص225

[6] المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص178.

[7] الروض المعطار فى خبر الأقطار، حميرى، محمد بن عبدالمنعم‏، ص266.

[8] تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 36

[9] موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، صبرى پاشا، ايوب‏، ج4، ص706.

[10] تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 44و51

[11] وفاء الوفا، ج۳، 224

[12] المدینة بین الماضی و الحاضر، 359

[13] المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج4، بخش2، ص181.

[14] المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص183.

[15] المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص262.

[16] تاریخ المدینة المنورة،ج1،ص69

[17] وفاء الوفاء-السید السمهودی،ج3،ص861

[18] مدینه‌شناسی‏، نجفی، محمد باقر،ج2، ص364.

[19] مغازی واقدی، ج2،ص337.

[20] مغازی واقدی، ج1، بخش2،ص211.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]

[١٩]

[٢٠]

@@ سطر ١: / سطر ١: @@
-https://wikihaj.com/view/%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B9%D8%A8%D9%87
+https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%AC
+{{جعبه اطلاعات بنا
+ | عنوان = مسجد الراتج
+ | تصویر = مسجد_راتج.png
+ | اندازه تصویر =
+ | پیوند تصویر =
+ | توضیح تصویر = تصویر ماهواره‌ای از محدوده‌ای که مسجد در آن قرار داشته است.
+ | نام‌های دیگر =حصن الراتج
+ | مکان = مدینه
+ | کاربری = مسجد
+ | کاربری فعلی = مکان تاریخی
+ | بزرگداشت نزد = مسلمانان
+ | وابسته به دین/مذهب = اسلام
+ | باورها = حضور پیامبر(ص) و نماز خواندن ایشان در این مکان
+ | زیارت کنندگان = بلال حبشی
+ | بازدیدکنندگان =
+ | زمان پایه‌گذاری = عصر نبوی
+ | بنیانگذار =
+ | رویدادها = غزوه خندق
+ | بازسازی‌ها = آخرین بازسازی سال ۱۹۹۲ میلادی
+ | بازسازی کنندگان = شهرداری مدینه
+ | بخش‌های از میان رفته =
+ | ویژگی‌های تاریخی = نمازخواندن پیامبر در این مسجد
+ | متولیان =
+ | مساحت =
+ | طول =
+ | عرض =
+ | ارتفاع =
+ | وضعیت بنا = تخریب شده
+ | تاریخ ثبت =
+ | وبگاه =
+ | عرض جغرافیایی =۲۴٫۴۸۱۸۰۲۸
+ | طول جغرافیایی = ۳۹٫۶۰۴۰۷۰۷
+ | توضیح نقشه =
+}}
+'''مسجد راتِج''' یکی از مساجد منتسب به [[بنو عبدالاشهل|قبیله بنی عبدالأَشهل]] در شمال [[مدینه]] است و در حال حاضر وجود خارجی ندارد و فقط محدوده آن یا مخروبه هایی از آن باقی مانده است.
-'''تم الإنشاء'''
+راتج نام قلعه‌ای متعلق به قبیله بنی عبدالاشهل بوده و به تبع شهرت آن، نام آن منطقه را نیز [[راتج]] نهادند و مسجد راتج نیز در کنار این قلعه قرار داشت. مسجد راتج از جمله مساجدی است که پیامبر(ص) در محدوده آن نماز خوانده و همچنین بلال حبشی در آن اذان گفته است.
+== موقعیت مکانی ==
+مسجد راتج در منطقه قدیمی [[راتج]] قرار داشته و آن را حصن راتج نیز می‌نامیدند که امروزه در مدینه چنین نام و منطقه‌ای وجود ندارد.<ref>[[المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ]]- ج4، بخش2، ص179.</ref> نام کنونی منطقه مورد نظر مصانع می‌باشد.<ref>المدینة بین الماضی و الحاضر، 358</ref>  که تماما در زمین‌ها و محدوده قبیله بنی عبدالاشهل قرار دارد.<ref>المدینة بین الماضی و الحاضر، 359</ref>
-'''أركان الكعبة'''، هي الزوايا الأربع لبناء [[الكعبة]] المقابلة للاتجاهات الأربعة، وهي الشرق والغرب والشمال والجنوب.
+مکانی که مسجد راتج در آن قرار داشته امروزه در خیابان [[عثمان بن عفان]]، که نزد مردم مدینه به طریق العیون معروف است، قرار دارد.<ref>المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.</ref>
+مسجد راتج در شمال شرقی کوه ذَباب قرار داشته است. امروزه مسجدالرایه بر این کوه قرار دارد. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=225 وفاء الوفاء،ج3،ص225]</ref>
-وتسمى كل زاوية منها ركناً، وهي عبارة عن: [[ركن الحجر الأسود]] (شرقاً)، و<nowiki/>[[الركن الشامي]] (غرباً)، و<nowiki/>[[الركن العراقي]] (شمالاً)، و<nowiki/>[[الركن اليماني]] (جنوباً).
+== نام‌ها ==
+نام مسجد [[راتج]] از خاندان بنی راتج که از قبیله بنی عبدالاشهل اند گرفته شده است.<ref>المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص178.</ref> راتج نام قلعه‌ای متعلق به قبیله بنی عبدالاشهل بود<ref>الروض المعطار فى خبر الأقطار، حميرى، محمد بن عبدالمنعم‏، ص266.</ref> و به تبع شهرت آن، نام آن منطقه را نیز راتج نهادند<ref>تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 36</ref> و مسجد راتج نیز در کنار این قلعه قرار داشت.<ref>موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، صبرى پاشا، ايوب‏، ج4، ص706.</ref>و با گذشت زمان گروه های دیگری در حوالی قلعه راتج مستقر شدند.<ref>تاريخ معالم المدينة المنورة قديما و حديثا،احمد یاسین احمد خیاری، ص: 44و51</ref>
+== تاریخچه بنا ==
+تاریخ بنا و تخریب مسجد مشخص نیست. مسجد راتج در قرن هشتم و نهم وجود نداشته است. سمهودی از این مسجد در بخش مساجدی که مکان دقیقشان مشخص نیست سخن گفته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=224 وفاء الوفا، ج۳، 224]</ref>
-==نظرة إجمالية==
+ابراهیم بن علی عیاشی در المدینة بین الماضی و الحاضر (چاپ: ۱۳۹۲ق)، محدوده مسجد را که کنار [[چاه جاسوم]] قرار داشته، در جنوب جایی می‌داند که ساختمان وسیع مرکز ارتباطات عثمانی در آن ساخته شده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=365 المدینة بین الماضی و الحاضر، 359]</ref> این ساختمان تاکنون باقی مانده<ref>المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج4، بخش2، ص181.</ref> و در تصاویر هوایی نیز دیده می‌شود. به گفته [[کعکی]]، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، در سال ۱۹۹۲ میلادی  [[شهرداری مدینه]] در این منطقه عملیات بازسازی اجرا کرد.<ref>المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص183.</ref>
-[[الكعبة]] بناء مربع له أربع زوايا كل زاوية منها تسمى ركناً وتسمّى جمعاء بأركان الكعبة.
+== رویدادهای تاریخی مرتبط==
+=== نماز نبی ===
+بر اساس برخی نقلها [[پیامبر(ص)]] در این مسجد نماز خوانده<ref>المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص262.</ref>  و از چاهی در آنجا به نام [[چاه جاسوم|جاسوم]] نوشیده‌اند.<ref>تاریخ المدینة المنورة،ج1،ص69</ref> همچنین [[بلال بن رباح|بلال حبشی]] در این مسجد اذان گفته است.<ref>وفاء الوفاء-السید السمهودی،ج3،ص861</ref>
+=== حفر خندق ===
+به پیشنهاد پیامبر، محدوده حفر [[غزوه احزاب|خندق]] و تقسیمات آن به شکلی بود که برای مقابله با هجوم مشرکان، از ناحیه مذاد شروع، به ذباب و سپس در نزدیکی مسجد راتج پایان می‌یافت.<ref>مدینه‌شناسی‏، نجفی، محمد باقر،ج2، ص364.</ref> گزارش شده [[بنو عبدالاشهل|بنو عبد الأشهل]] از منطقه راتج تا مجاورت خانه‌های خود را کنده بودند. <ref>مغازی واقدی، ج2،ص337.</ref>
-ولكل ركن من هذه الأركان أسماء أخرى. فمثلاً يسمّى كل ركن باسم البلد التي يقع في جهتها: ك<nowiki/>[[الركن العراقي]] و<nowiki/>[[الركن الشامي|الشامي]] و<nowiki/>[[الركن اليماني|اليماني]].
+=== شخصیت‌های مرتبط تاریخی ===
+از جمله اشخاص اهل قلعه راتج، ایاس بن اوس است که در زمان [[غزوه بدر|جنگ بدر]] از جمله افرادی بوده که پیشنهاد جنگ در بیرون مدینه را به رسول گرامی اسلام(ص) عرضه داشته است.<ref>مغازی واقدی، ج1، بخش2،ص211.</ref>
-ولأركان الكعبة دور ووظيفة في بعض آداب و<nowiki/>[[مناسك الحج]]، ف<nowiki/>[[ركن الحجر الأسود]] مثلاً يعتبر نقطة بدء الطواف ونهايته.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ابراهیم_رفعت_پاشا_ج1.pdf&page=264 مرآة الحرمين، ج2، ص 264]</ref>
+==پانویس==
-==ركن الحجر الأسود==
-يُعرف الركن الشرقي ب<nowiki/>[[ركن الحجر الأسود]]، وهو محل شروع الطواف، ويقع في الجنوب الشرقي من [[الكعبة]]،<ref>أخبار مكة، الأزرقي ج1، ص65؛ التاريخ القويم، ج3، ص236؛ رحلة ابن جبير، ص 53</ref> ويُعدّ الأقرب لباب دخولها، ويقع مقابل [[بئر زمزم]]، كما يقابل ركن الحجر الأسود "[[جبل أبي قبيس]]" المعروف.<ref>أحسن التقاسيم، ص72</ref> وبالقرب من هذا الركن يأتي [[الملتزم]]، وهو جزء من [[جدار الكعبة]].
-==الركن العراقي==
-هو الركن الثاني للكعبة بعد [[ركن الحجر الأسود]] بحسب حركة [[الطواف]]،<ref>. مراصد الإطلاع ج2، ص629؛ المسالك و الممالك، ص16.</ref> وقبل [[الركن الشامي]] من جهة [[باب العمرة]].<ref>. بهجة النفوس ج2، ص763؛ ؛ التاريخ القویم ج3، ص248؛رحلة ابن بطوطة ج1، ص374.</ref> ويعرف ب<nowiki/>[[الركن العراقي]] لكونه واقعاً في جهة [[العراق]] و<nowiki/>[[القبلة|قبلة]] لأهله.<ref>. المصباح المتهجد، ص27؛ فلاح السائل 129؛المعالم الأثيرة ص129.</ref>
-==الركن الشامي==
-وهو الركن الثالث للكعبة بحسب جهة [[الطواف]].<ref>. صبح الأعشی ج4، ص258؛ سفرنامة فرهاد ميرزا، ص257 ؛ التاريخ القويم، ج3، ص247 -248.</ref> ويقع هذا الركن بعد [[الركن العراقي]] وقبل [[الركن اليماني]] من جهة [[باب الزيادة]].<ref>إثارة الترغيب ج1، ص289 _ 290؛ بهجة النفوس ج2، ص763؛ رحلة ابن بطوطة ج1، ص374.</ref>
-==الركن اليماني==
-يعرف الركن اليماني بأنه الركن الرابع والأخير من أركان الكعبة قبل [[الحجر الأسود]] وذلك بحسب جهة [[الطواف]].<ref>معجم البلدان، ج4، ص 465، رحلة ابن بطوطة، ج1، ص 374، سفرنامة فرهاد ميرزا، ص 375</ref> ويقع في جنوب [[الكعبة|الكعبة المشرفة]] ومن هنا يعرف أيضاً ب<nowiki/>[[الركن الجنوبي]].<ref>سفرنامة ناصر خسرو، ص 129، ترحال في الجزيرة العربية، ص 176، موسوعة العتبات المقدسة، ج2، ص 333</ref> وتحدثت الروايات عن ملك موكّل بالتأمين (قول آمين) على دعاء المؤمنين بجانب [[الركن اليماني]]. كما أن هذا الملك يبلغ [[النبي محمد (ص)|النبي]] صلوات المؤمنين عليه.<ref>الكافي، ج4، ص408</ref> ويقع "[[المستجار]]" بالقرب من هذا الركن وهو جزء من [[جدار الكعبة]].
-==الهوامش==
 {{پانویس}}
-==المصادر==
+==منابع==
-* '''إثارة الترغيب والتشويق إلی المساجد الثلاثة والبيت العتيق'''، محمد بن إسحاق الخوارزمي، تحقيق محمد حسين الذهبي، مكة المكرمة، مكتبه نزار مصطفی الباز، 1418هـ.
+{{منابع}}
-* '''أحسن التقاسيم في معرفة الأقاليم'''، محمد بن أحمد المقدسي البشاري ، القاهرة، مكتبة مدبولي، 1411هـ.
+*'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱.
-أخبار مكة، الأزرقي ج1، ص65.
+*'''المدینة بین الماضی و الحاضر'''، السید ابراهیم العیاشی، مدینه، مکتبة العلمیه، 1972.
-* '''بهجة النفوس والأسرار في تاريخ دار هجرة النبي المختار'''، عبد الله بن عبد الملك المرجاني (وفاة 770هـ)، تحقيق محمد عبد الوهاب فضل، بيروت، دار الغرب الإسلامي، 2002م.
+*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱.
-* '''التاريخ القویم لمكة وبيت الله الكريم'''، محمد طاهر الكردي المكي، تحقيق عبد الملك ابن دهيش، بيروت، دار الخضر، 1420هـ.
+*'''الروض المعطار فی خبر الأقطار'''، حمیری، محمد بن عبدالمنعم، بیروت-لبنان: مکتبة لبنان، 1984.
-* '''ترحال في الجزيرة العربية (يتضمن تاريخ مناطق الحجاز المقدسة عند المسلمین‏)'''، جان لوئيس بوركهارت، ترجمة صبري محمد حسن، القاهرة، المركز القومي للترجمة، 2007م.
+*'''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
-* '''رحلة ابن جبير'''، محمد بن أحمد ابن جبير، بيروت، دار مكتبة الهلال، 1986م.
+*'''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب‏'''، پاشا، ایوب، 5ج، قاهره-مصر: دارالآفاق العربیة.
-* '''رحلة ابن بطوطة (تحفة النظار في غرائب الأمصار وعجائب الأسفار)'''، محمد بن عبد الله اللواتي الطنجي، تحقيق عبد الهادي التازي، الرياض، أکاديمية المملكة المغربية، 1417هـ.
+*'''المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة'''، شُرّاب، محمد محمد حسن‏، دمشق، دارالقلم، الطبعة الاولی، 1991.
-* '''سفرنامة فرهاد ميرزا (هداية السبيل وكفاية الدليل)'''،  فرهاد ميرزا معتمد الدولة، تصحيح غلام رضا الطباطبائي، طهران، علمي، 1366ش.
+*'''تاریخ مدینه منوره'''، ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، و صابری، حسین. ۱۳۸۰. ۱ ج. تهران - ایران: نشر مشعر.
-* '''سفرنامة ناصرخسرو'''، ناصر خسرو، تصحيح محمد دبير سياقي، طهران، زوار، 1381ش.
+*'''مدینه‌شناسی'''‏، نجفی، محمد باقر، 2ج، تهران-ایران، خرمایستان، 1367.
-* '''صبح الأعشی في صناعة الإنشا'''، أحمد بن علي القلقشندي ، تحقيق محمد حسين شمس الدين، بيروت، دار الكتب العلمية، د.ت.
+*'''المغازی'''، واقدی، محمدبن عمر، و جونز، مارزدن‌. ۱۴۰۹–۱۹۸۹. المغازي. ۳ ج. بیروت - لبنان: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
-* '''فلاح السائل ونجاح المسائل في عمل اليوم والليل'''، علي بن موسی بن طاووس (السيد بن طاووس) (وفاة 664هـ)، قم، انتشارات الإسلامي.
-* '''مرآة الحرمين'''، إبراهيم رفعت باشا، القاهرة، دار الكتب العلمية، 1925م.
-* '''الكافي'''،  محمد بن يعقوب الكليني ، تحقيق علی أکبر غفاري، طهران، دار الكتب الإسلامية، 1363ش.
-* ب'''مراصد الإطلاع علی أسماء الأمكنة والبقاع‌'''، صفي الدين عبد المؤمن بن عبد الحق (وفاة 739هـ)، تحقيق علي محمد البجاوي، بيوت، دار الجيل، 1412هـ.
-* '''المسالك و الممالك'''، إبراهيم بن محمد الفارسي الإصطخري (الكرخی) (وفاة 346هـ)، تحقيق أحمد بن سهل أبو زيد، بيروت، دار صادر، 1927م.
-* '''مصباح المتهجد و سلاح المتعبد'''، محمد بن حسن الطوسي (الشيخ الطوسي) ، تصحيح إسماعيل أنصاري الزنجاني، إعداد علي أصغر مرواريد، بيروت، فقه الشيعة، 1411هـ.
-* '''المعالم الأثيرة في السنة والسيرة'''، محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411هـ.
-* '''معجم البلدان'''، ياقوت بن عبد الله الحموي (وفاة 626هـ)، بيروت، دار صادر، 1995م.
-* '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر خليلي، بيروت، الأعلمي، 1407هـ.
 {{پایان}}
-==مقالات ذات صلة==
-{{الكعبة}}