الفرق بين المراجعتين لصفحة: «مستخدم:Ay.Zaidan/الملعب الرابع»

من ويكي‌حج
مرئينص الويكي
لا ملخص تعديل
سطر ٣: سطر ٣:
[[پرونده:درون کعبه۱.jpg|بندانگشتی|ستون‌های کعبه.]]  
[[پرونده:درون کعبه۱.jpg|بندانگشتی|ستون‌های کعبه.]]  
'''ستون‌های کعبه''' به ستون‌های [[درون کعبه]] اشاره دارد که برای بار نخست در سال ۳۵ عام الفیل به‌دست [[قریش]] نصب شدند و [[عبدالله بن زبیر]] در [[بازسازی کعبه (ابن زبیر)|بازسازی کعبه]] در سال ۶۴ق، تعداد آنها را به سه ستون کاهش داد و تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.  
'''ستون‌های کعبه''' به ستون‌های [[درون کعبه]] اشاره دارد که برای بار نخست در سال ۳۵ عام الفیل به‌دست [[قریش]] نصب شدند و [[عبدالله بن زبیر]] در [[بازسازی کعبه (ابن زبیر)|بازسازی کعبه]] در سال ۶۴ق، تعداد آنها را به سه ستون کاهش داد و تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.  
أعمدة الكعبة وهي الأعمدة الموجودة داخل الكعبة، والتي تم تشييدها لأول مرة في السنة 35 من عام للفيل على يد قريش، وقد خفض عبد الله بن الزبير عددها إلى ثلاثة في إعادة إعمار الكعبة في عام 64 هـ ولازال عددهم وموقعهم حتى اليوم كما هو


رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است و میله‌ای میان ستون‌ها وجود دارد که برخی از [[آویزه‌های کعبه]] به آن آویخته می‌شود.  
رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است و میله‌ای میان ستون‌ها وجود دارد که برخی از [[آویزه‌های کعبه]] به آن آویخته می‌شود.  
لون الأعمدة بني مسود ويوجد بين الأعمدة حاجز معلقه عليه بعض من معلقات الكعبه المشرفه (إعادة ترجمة)


== پیشینه ==
== پیشینه ==
{{کعبه عمودی}}
{{کعبه عمودی}}
اولین ستون‌های [[کعبه]] به وسیله [[قریش]] در سال ۳۵ عام الفیل زده شد که شامل شش ستون در دو ردیف سه‌ستونه، از شمال به جنوب (عرض کعبه) می‌شد.<ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=106 مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۶].</ref> پیش از آن، از زمان [[حضرت ابراهیم(ع)]] کعبه بدون سقف بود و نیازی به ستون نداشت. <ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۱، ص۳۳۲؛ اخبار مکة، ازرقی، ج۱، ص۶۶.</ref>
اولین ستون‌های [[کعبه]] به وسیله [[قریش]] در سال ۳۵ عام الفیل زده شد که شامل شش ستون در دو ردیف سه‌ستونه، از شمال به جنوب (عرض کعبه) می‌شد.<ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=106 مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۶].</ref> پیش از آن، از زمان [[حضرت ابراهیم(ع)]] کعبه بدون سقف بود و نیازی به ستون نداشت. <ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۱، ص۳۳۲؛ اخبار مکة، ازرقی، ج۱، ص۶۶.</ref>
اول اعمده الكعبه بنتها قريش في سنه 35 من الفيل وهي مكونه من سته اعمده في صفين كل ثلاثه اعمده من الشمال الى الجنوب (عرض الكعبه) وقبل ذلك منذ عهد النبي ابراهيم كانت الكعبه بلا سقف ولا تحتاج الى اعمده


در جریان جنگ بین لشکریان یزید و ابن زبیر، کعبه به آتش کشیده شده و تخریب گردید. [[عبدالله بن زبیر]] در سال ۶۴ق کعبه را دوباره بنا کرد. وی برای آن سه ستون چوبی قرار داد که تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref>
در جریان جنگ بین لشکریان یزید و ابن زبیر، کعبه به آتش کشیده شده و تخریب گردید. [[عبدالله بن زبیر]] در سال ۶۴ق کعبه را دوباره بنا کرد. وی برای آن سه ستون چوبی قرار داد که تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref>
وفي الحرب بين جيشي يزيد وابن الزبير احرقت الكعبه ودمرت وأعاد عبد الله بن الزبير بناء الكعبه سنه 64 الهجره ووضع لها ثلاثه اعمده خشبيه بقي عددها وموقعه على حاله حتى اليوم


== محل نماز خواندن پیامبر(ص) ==
== محل نماز خواندن پیامبر(ص) ==
در برخی روایات تاریخی آمده که [[پیامبر(ص)]] پس از فتح مکه داخل کعبه شد و نماز خواند و محل نماز خواندن وی طوری بود که دو ستون در سمت راست، یک ستون در سمت چپ و سه ستون در پشت سر او قرار می‌گرفت.<ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹.</ref>
در برخی روایات تاریخی آمده که [[پیامبر(ص)]] پس از فتح مکه داخل کعبه شد و نماز خواند و محل نماز خواندن وی طوری بود که دو ستون در سمت راست، یک ستون در سمت چپ و سه ستون در پشت سر او قرار می‌گرفت.<ref>مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹.</ref>
وجاء في بعض الروايات التاريخيه انه بعد فتح النبي مكه دخل الكعبه وصلى وكانما كان صلاته بحيث كان عمودان على اليمين وعمود واحد على اليسار ووضعت ثلاثه اعمده خلف راسه واليوم عند دخول الكعبه يوجد امام باب الكعبه المحراب وهو مقدم على انه المكان الذي صلى فيه النبي


امروزه هنگام ورود به کعبه روبه‌روی [[در کعبه]]، محرابی است که به عنوان محل نماز گزاردن پیامبر(ص) معرفی می‌شود.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶.</ref>
امروزه هنگام ورود به کعبه روبه‌روی [[در کعبه]]، محرابی است که به عنوان محل نماز گزاردن پیامبر(ص) معرفی می‌شود.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶.</ref>


== اندازه و ویژگی‌ها ==
== اندازه و ویژگی‌ها ==
سه‌ستونی که در بازسازی عبدالله بن زبیر درون کعبه ساخته شد(۶۴ق)، اگرچه تعداد و محل آن به همان صورت باقی ماند؛ اما ستون‌ها در بازسازی‌های بعدیِ درون کعبه، تعویض شد. امروزه ستون‌های کعبه منبّت‌کاری و زینت داده شده است.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref> این سه ستون در یک ردیف از شمال به جنوب (عرض کعبه) قرار گرفته است و فاصله هر یک با دیگری چهار قدم است. اولین ستون در فاصله سه قدمی ضلع یمانی-شرقی و سومین ستون در مقابل ضلع عراقی-شامی قرار دارد.<ref>رحلة ابن جبیر، ص۵۴؛ رحلة ابن بطوطة، ج۱، ص۳۷۲.</ref>
سه‌ستونی که در بازسازی عبدالله بن زبیر درون کعبه ساخته شد(۶۴ق)، اگرچه تعداد و محل آن به همان صورت باقی ماند؛ اما ستون‌ها در بازسازی‌های بعدیِ درون کعبه، تعویض شد. امروزه ستون‌های کعبه منبّت‌کاری و زینت داده شده است.<ref>الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref> این سه ستون در یک ردیف از شمال به جنوب (عرض کعبه) قرار گرفته است و فاصله هر یک با دیگری چهار قدم است. اولین ستون در فاصله سه قدمی ضلع یمانی-شرقی و سومین ستون در مقابل ضلع عراقی-شامی قرار دارد.<ref>رحلة ابن جبیر، ص۵۴؛ رحلة ابن بطوطة، ج۱، ص۳۷۲.</ref>
الاعمده الثلاثه التي بنيت داخل الكعبه اثناء إعمار عبد الله بن الزبير 64 الهجره رغم ان عددها وموقعها بقي كما هو ولكن تم استبدالها في إعمار داخل الكعبه لاحقا  واليوم اصبحت اعمده الكعبه مطعمه ومزخرفه
تتموضع هذه الاعمده الثلاثه على التوالي من الشمال الى الجنوب والمسافه بين كل عمود اربع خطوات ويبعد العمود الاول عن الجانب اليمني الشرقي ثلاث خطوات ويقع العمود الثالث امام الجانب العراقي الشامي


رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است. قطر هر ستون ۴۴ سانتی‌متر و محیط هر کدام تقریبا ۱۵۰ سانتی‌متر است. این ستون‌ها چوبی، مربع‌شکل و کنده‌کاری شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref> همچنین میله‌ای میان ستون های سه‌گانه وجود دارد که برخی از [[آویزه‌های کعبه|هدیه‌های کعبه]] به آن آویخته می‌شود. در بالای هر یک از ستون‌ها تیرکی وجود دارد که دو سر آن در دیوارهای شمالی و جنوبی کعبه جای داده شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref>
رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است. قطر هر ستون ۴۴ سانتی‌متر و محیط هر کدام تقریبا ۱۵۰ سانتی‌متر است. این ستون‌ها چوبی، مربع‌شکل و کنده‌کاری شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref> همچنین میله‌ای میان ستون های سه‌گانه وجود دارد که برخی از [[آویزه‌های کعبه|هدیه‌های کعبه]] به آن آویخته می‌شود. در بالای هر یک از ستون‌ها تیرکی وجود دارد که دو سر آن در دیوارهای شمالی و جنوبی کعبه جای داده شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref>
لون الاعمده بني مائل للسواد. وقطر كل عمود 44 سم، ومحيط كل عمود 150 سم تقريبا. وهذه الاعمده خشبيه ومربعه ومنحوته كما يوجد بين الاعمده الثلاثه سه كانه معلق عليه بعض هدايا الكعبه ويوجد في اعلى كل عمود عمود يقع طرفه في الجدارين الشمال والجنوب للكعبه (اعادة)


ستون‌های سه گانه تنها تا زیر سقف زیرین امتداد می‌یابد و به زیر سقف بالایی نمی‌رسد. در فاصله میان سقف‌های زیرین و بالایی، ستون‌های چوبی باریک‌تر و بیشتری برای نگه‌داری سقف بالایی گذاشته شده و پایه برخی از این ستون‌ها با واسطه بر روی ستون‌های سه‌گانه قرار گرفته است. در پایین هر یک از ستون‌های سه‌گانه که عمده وزن سقف را تحمل می‌کنند، طوقی برای تقویت قرار داده شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref>
ستون‌های سه گانه تنها تا زیر سقف زیرین امتداد می‌یابد و به زیر سقف بالایی نمی‌رسد. در فاصله میان سقف‌های زیرین و بالایی، ستون‌های چوبی باریک‌تر و بیشتری برای نگه‌داری سقف بالایی گذاشته شده و پایه برخی از این ستون‌ها با واسطه بر روی ستون‌های سه‌گانه قرار گرفته است. در پایین هر یک از ستون‌های سه‌گانه که عمده وزن سقف را تحمل می‌کنند، طوقی برای تقویت قرار داده شده است.<ref>مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.</ref>
تمتد الاعمده الثلاثيه فقط اسفل السقف السفلي ولا تصل الى اسفل السقف العلوي وفي المسافه بين السقفين السفلي والعلو يتم وضع المزيد والمزيد من العمد الخشبيه الضيقه لدعم السقف العلوي وتضع قاعده بعض هذه الاعمده على الاعمده الثلاثيه وفي اسفل كل عمود من الاعمده الثلاثيه التي تتحمل اغلبيه وزن السقف يوضع طوق للتتدعيم


== نگارخانه ==
== نگارخانه ==

مراجعة ١٧:٠٠، ٣ أغسطس ٢٠٢٤

https://wikihaj.com/view/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B9%D8%A8%D9%87

بندانگشتی|ستون‌های کعبه. ستون‌های کعبه به ستون‌های درون کعبه اشاره دارد که برای بار نخست در سال ۳۵ عام الفیل به‌دست قریش نصب شدند و عبدالله بن زبیر در بازسازی کعبه در سال ۶۴ق، تعداد آنها را به سه ستون کاهش داد و تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.

أعمدة الكعبة وهي الأعمدة الموجودة داخل الكعبة، والتي تم تشييدها لأول مرة في السنة 35 من عام للفيل على يد قريش، وقد خفض عبد الله بن الزبير عددها إلى ثلاثة في إعادة إعمار الكعبة في عام 64 هـ ولازال عددهم وموقعهم حتى اليوم كما هو

رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است و میله‌ای میان ستون‌ها وجود دارد که برخی از آویزه‌های کعبه به آن آویخته می‌شود.

لون الأعمدة بني مسود ويوجد بين الأعمدة حاجز معلقه عليه بعض من معلقات الكعبه المشرفه (إعادة ترجمة)

پیشینه

قالب:کعبه عمودی اولین ستون‌های کعبه به وسیله قریش در سال ۳۵ عام الفیل زده شد که شامل شش ستون در دو ردیف سه‌ستونه، از شمال به جنوب (عرض کعبه) می‌شد.[١] پیش از آن، از زمان حضرت ابراهیم(ع) کعبه بدون سقف بود و نیازی به ستون نداشت. [٢]

اول اعمده الكعبه بنتها قريش في سنه 35 من الفيل وهي مكونه من سته اعمده في صفين كل ثلاثه اعمده من الشمال الى الجنوب (عرض الكعبه) وقبل ذلك منذ عهد النبي ابراهيم كانت الكعبه بلا سقف ولا تحتاج الى اعمده

در جریان جنگ بین لشکریان یزید و ابن زبیر، کعبه به آتش کشیده شده و تخریب گردید. عبدالله بن زبیر در سال ۶۴ق کعبه را دوباره بنا کرد. وی برای آن سه ستون چوبی قرار داد که تا امروز تعداد و محل قرار گرفتن آنها به همان صورت باقی مانده است.[٣]

وفي الحرب بين جيشي يزيد وابن الزبير احرقت الكعبه ودمرت وأعاد عبد الله بن الزبير بناء الكعبه سنه 64 الهجره ووضع لها ثلاثه اعمده خشبيه بقي عددها وموقعه على حاله حتى اليوم

محل نماز خواندن پیامبر(ص)

در برخی روایات تاریخی آمده که پیامبر(ص) پس از فتح مکه داخل کعبه شد و نماز خواند و محل نماز خواندن وی طوری بود که دو ستون در سمت راست، یک ستون در سمت چپ و سه ستون در پشت سر او قرار می‌گرفت.[٤]

وجاء في بعض الروايات التاريخيه انه بعد فتح النبي مكه دخل الكعبه وصلى وكانما كان صلاته بحيث كان عمودان على اليمين وعمود واحد على اليسار ووضعت ثلاثه اعمده خلف راسه واليوم عند دخول الكعبه يوجد امام باب الكعبه المحراب وهو مقدم على انه المكان الذي صلى فيه النبي

امروزه هنگام ورود به کعبه روبه‌روی در کعبه، محرابی است که به عنوان محل نماز گزاردن پیامبر(ص) معرفی می‌شود.[٥]

اندازه و ویژگی‌ها

سه‌ستونی که در بازسازی عبدالله بن زبیر درون کعبه ساخته شد(۶۴ق)، اگرچه تعداد و محل آن به همان صورت باقی ماند؛ اما ستون‌ها در بازسازی‌های بعدیِ درون کعبه، تعویض شد. امروزه ستون‌های کعبه منبّت‌کاری و زینت داده شده است.[٦] این سه ستون در یک ردیف از شمال به جنوب (عرض کعبه) قرار گرفته است و فاصله هر یک با دیگری چهار قدم است. اولین ستون در فاصله سه قدمی ضلع یمانی-شرقی و سومین ستون در مقابل ضلع عراقی-شامی قرار دارد.[٧]

الاعمده الثلاثه التي بنيت داخل الكعبه اثناء إعمار عبد الله بن الزبير 64 الهجره رغم ان عددها وموقعها بقي كما هو ولكن تم استبدالها في إعمار داخل الكعبه لاحقا واليوم اصبحت اعمده الكعبه مطعمه ومزخرفه

تتموضع هذه الاعمده الثلاثه على التوالي من الشمال الى الجنوب والمسافه بين كل عمود اربع خطوات ويبعد العمود الاول عن الجانب اليمني الشرقي ثلاث خطوات ويقع العمود الثالث امام الجانب العراقي الشامي

رنگ ستو‌ن‌ها، قهوه‌ای مایل به سیاه است. قطر هر ستون ۴۴ سانتی‌متر و محیط هر کدام تقریبا ۱۵۰ سانتی‌متر است. این ستون‌ها چوبی، مربع‌شکل و کنده‌کاری شده است.[٨] همچنین میله‌ای میان ستون های سه‌گانه وجود دارد که برخی از هدیه‌های کعبه به آن آویخته می‌شود. در بالای هر یک از ستون‌ها تیرکی وجود دارد که دو سر آن در دیوارهای شمالی و جنوبی کعبه جای داده شده است.[٩]

لون الاعمده بني مائل للسواد. وقطر كل عمود 44 سم، ومحيط كل عمود 150 سم تقريبا. وهذه الاعمده خشبيه ومربعه ومنحوته كما يوجد بين الاعمده الثلاثه سه كانه معلق عليه بعض هدايا الكعبه ويوجد في اعلى كل عمود عمود يقع طرفه في الجدارين الشمال والجنوب للكعبه (اعادة)

ستون‌های سه گانه تنها تا زیر سقف زیرین امتداد می‌یابد و به زیر سقف بالایی نمی‌رسد. در فاصله میان سقف‌های زیرین و بالایی، ستون‌های چوبی باریک‌تر و بیشتری برای نگه‌داری سقف بالایی گذاشته شده و پایه برخی از این ستون‌ها با واسطه بر روی ستون‌های سه‌گانه قرار گرفته است. در پایین هر یک از ستون‌های سه‌گانه که عمده وزن سقف را تحمل می‌کنند، طوقی برای تقویت قرار داده شده است.[١٠]

تمتد الاعمده الثلاثيه فقط اسفل السقف السفلي ولا تصل الى اسفل السقف العلوي وفي المسافه بين السقفين السفلي والعلو يتم وضع المزيد والمزيد من العمد الخشبيه الضيقه لدعم السقف العلوي وتضع قاعده بعض هذه الاعمده على الاعمده الثلاثيه وفي اسفل كل عمود من الاعمده الثلاثيه التي تتحمل اغلبيه وزن السقف يوضع طوق للتتدعيم

نگارخانه

  • ستون‌های سه‌گانه چوبی درون کعبه.

    ستون‌های سه‌گانه چوبی درون کعبه.

  • بخشی از یکی از ستون‌های کعبه که تاریخ آن به بازسازی ابن‌زبیر در سال ۶۵ق. برمی‌گردد.[١١]

    بخشی از یکی از ستون‌های کعبه که تاریخ آن به بازسازی ابن‌زبیر در سال ۶۵ق. برمی‌گردد.[١١]

  • یکی از ستون‌های قدیمی درون کعبه مربوط به بازسازی ابن زبیر، که در دهه ۱۹۹۰م. تعویض شد.[١٢]

    یکی از ستون‌های قدیمی درون کعبه مربوط به بازسازی ابن زبیر، که در دهه ۱۹۹۰م. تعویض شد.[١٢]

  • میله‌هایی که به ستون‌ها متصل شده‌اند و قندیل‌هایی‌ به آن آویزان شده‌اند.

    میله‌هایی که به ستون‌ها متصل شده‌اند و قندیل‌هایی‌ به آن آویزان شده‌اند.

  • موقعیت ستون‌های کعبه با دیگر اجزا و متعلقات کعبه.

    موقعیت ستون‌های کعبه با دیگر اجزا و متعلقات کعبه.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹؛ مکه در بستر تاریخ، ص۱۰۶.
  2. ↑ مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۱، ص۳۳۲؛ اخبار مکة، ازرقی، ج۱، ص۶۶.
  3. ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
  4. ↑ مرآة الحرمین الشریفین وجزيرة العرب‌، ج۲، ص۸۱۹.
  5. ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶.
  6. ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
  7. ↑ رحلة ابن جبیر، ص۵۴؛ رحلة ابن بطوطة، ج۱، ص۳۷۲.
  8. ↑ مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.
  9. ↑ مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.
  10. ↑ مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص۱۲۱.
  11. ↑ «جزء تالف من احد الاعمدة الخشبیة للکعبة المشرفة التی یرجع تاریخها لعام 65 هجری»، وکالة الانباء الکویتیة (کونا).
  12. ↑ «Exhibition of the Two Holy Mosques' Architecture»،‌ Madain Project.

المصادر

  • أخبار مكة وما جاء فيها من الآثار، الأزرقي، محمد بن عبد الله، تحقيق: ملحس، رشدي صالح، بيروت، دار الأندلس، 1416هـ.
  • «جزء تالف من أحد الأعمدة الخشبیة للکعبة المشرفة التي يرجع تاريخها لعام 65 هـ»، وكالة الأنباء الكويتية (كونا)، تاريخ إدراج المطلب:‌ 30 أغسطس2017م، تاريخ المشاهدة:‌ 12 أغسطس 2024م.
  • رحلة ابن جبير، محمد بن أحمد ابن جبير، بيروت، دار ومكتبة الهلال، (د.ت).
  • رحلة ابن بطوطة، محمد بن عبد الله بن بطوطة، تحقيق: عبد الهادي تازي، رباط، أكاديمية المملكة المغربية، 1417هـ/ 1997م.
  • الرحلة الحجازية، محمد لبيب بتنوني، القاهرة، الناشر: المؤلف، 1329هـ.
  • مكة در بستر تاريخ، نعمت‌ الله صفري فروشاني، قم، مركز جهاني علوم‌ إسلامي، الطبعة الأولى، 1386ش.
  • مكة ومدينة، عبيد الله محمد أمين الكردي، ترجمة حسين صابري، طهران، نشر مشعر، 1380ش.
  • موسوعة مرآة الحرمين الشريفين وجزيرة العرب، أيوب صبري باشا، القاهرة، دار الآفاق العربية، 1424هـ/ 2004م.
  • «Exhibition of the Two Holy Mosques' Architecture»،‌ معرض عمارة الحرمين الشريفين، تاريخ المشاهدة: 12 أغسطس 2024م.
مجلوبة من «https://ar.wikihaj.com/index.php?title=مستخدم:Ay.Zaidan/الملعب_الرابع&oldid=7297»