الفرق بين المراجعتين لصفحة: «مستخدم:A.Zaidan/الملعب 1»

من ويكي‌حج
مرئينص الويكي
لا ملخص تعديل
لا ملخص تعديل
سطر ١: سطر ١:
https://wikihaj.com/view/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C   
https://wikihaj.com/view/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87
==تم تعديل الأصل==
 
{{صندوق معلومات بناية
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| اسم الصفحة = آبار علي
| عنوان = ستون حنانه
| الصورة = آبار علی.jpg
| تصویر =  
| توضیح الصورة =  
| اندازه تصویر =  
| الأسامي الأخری =
| توضیح تصویر =  
| المکان = مدينة ذو الحُلَيفة
| بنیانگذار =  
| الإستعمال = مناطق زراعية وآبار مياه
| تأسیس =  
| المکرمة عند =
| کاربری = تکیه‌گاه پیامبر اسلام در هنگام سخنرانی در مسجد
| المرتبطة مع دین/مذهب =
| مکان = [[مسجدالنبی]]
| المعتقدات =
| نام‌های دیگر = الجذع، استن حنانه
| المناسك =
| وقایع مرتبط = گریه تنه درختِ تگیه‌گاه پیامبر
| الأحکام =
| تخریب =  
| الزوار =
| ظرفیت =  
| المراجعین =
| وضعیت = از میان رفته
| زمن التأسيس =
| مساحت =  
| المؤسس =
| امکانات =  
| الأحداث =
| شماره ثبت =  
| الإعمار =
| معمار =  
| المعمر =
| سبک =  
| الأجزاء المتحطمة =
| بازسازی =  
| المیزات التاریخیة =
| وبگاه =  
| المشرفون =
| الفضاء =
| الطول =
| العرض =
| الإرتفاع =
| حالة البناية =
| الإتساع =
| الإمکانيات =
| أجزاء البناية =
| المعمار =
| الأسلوب =
| الميزات =
| القبّات =  
| المئذنات =  
| الأبواب =  
| الروق =  
| الساحات =  
| الشرفات =  
| المدير =  
| المؤسسة المرتبطة =  
| المؤسسة المديرة =  
| المشرف =  
| الزعيم الروحي =  
| المسجلة في =  
| رقم التسجیل =  
| تأریخ التسجیل =  
| الموقع الإنترنتي =  
| خط العرض =۲۴٫۴۱۴۲۳۳۲۲۵۹۹۳۲۸۶
| خط الطول = ۳۹٫۵۴۵۴۲۶۵۸۴۶۵۶۲۱
}}
}}
'''ستون حَنّانه''' (ستون گریه کننده)'''،''' تنه درخت نخلی (در عربی: الجِذْع) بوده که در زمان حیات [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] در [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] قرار داشت و آن حضرت در هنگام سخنرانی برای نمازگزاران به آن تکیه می‌کرد. 
روایت شده که پس از ساخته شدن منبر برای رسول الله، صدایی شبیه گریه و ناله از تنه نخل بلند شد. به همین دلیل، به آن ستون حنانه گفته‌اند. بنابر برخی گزارش‌ها مردم فکر می‌کردند ستون حنانه یکی از [[ستون‌های مسجدالنبی]] است؛ اما این موضوع توسط برخی تاریخ‌نگاران رد شده است.
گفته شده آن تنه درخت را در مسجدالنبی جایی کنار [[منبر رسول‌الله]] و [[ستون مخلقه|ستون مخلّقه]] دفن کردند.
==پیشینه تاریخی==
[[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] تا پیش از ساخته شدن منبر، بر تنه درخت خرمایی تکیه می‌داد و سخن می‌گفت. پس از ساخته شدن منبر در سال ششم یا هفتم<ref>بحار الانوار، ج21، ص47.</ref> و یا هشتم هجرت<ref>اثاره الترغیب، ج2، ص 383</ref> نخستین بار که برای سخنرانی و موعظه از منبر استفاده کرد، از آن تنه درخت، ناله‌ای همچون ناله ماده شتری که آن را از بچه خود جدا کرده باشند یا همانند صدای گاو<ref>دلائل النبوه، ج2، ص563-564؛ عیون الاثر، ج1، ص278؛ السیرة الحلبیه، ج2، ص366.</ref> به گوش رسید. در این هنگام، حضرت محمد از منبر فرود آمد و تنه درخت را دربرگرفت یا بر آن دست نهاد تا ناله‌اش خاموش شد.<ref>شرف النبی، ص430؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص165-166.</ref> به نوشته منتهی الآمال، این موضوع از معجزات رسول خدا(ص) بوده و بنابر روایتی، پیامبر فرمود اگر من آن تنه درخت را دربر نمى‌گرفتم تا قیامت ناله مى‌کرد.<ref>منتهی الآمال، ج۱، ص۸۴.</ref>


'''آبار علي''' هي منطقة تقع جنوب [[المدينة المنورة]]، ويُطلق عليها أيضاً [[ذو الُحليفة]]، والتي يقع فيها [[مسجد الشجرة]]؛ وهو ميقات أهل المدينة المنورة. في تلك المنطقة التي يمر بها [[وادي العقيق]]، كانت ومازالت تحتوي على بساتين نخل وآبار.   
=== نام ===
این تنه درخت را حنّانه نامیده‌اند. حنانه از ریشه حَنَّ به معنای صدای طرب‌انگیز یا غمگینانه است.<ref>معجم مقاییس اللغه، ج2، ص24، «حنّ».</ref> همچنین در منابع حدیثی و جغرافیایی عربی آن را با عنوان الجِذع که به معنای تنه درخت است می‌شناسند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=106 برای نمونه: وفاء الوفا، ج2، ص106]</ref>


وكانوا منذ القدم يطلقون على هذه المنطقة اسم "آبار علي" أو "بئر علي"، حتى أن مسجد الشجرة أيضاً كان يطلق عليه اسم "مسجد بئر علي". وبحسب الروايات فإن اسم "بئر علي" عائد إلى اسم [[علي بن أبي طالب (ع)]]. وقال البعض: أن في هذا المكان كان هناك بئر حارب فيه علي (ع) الجن، واعتبره آخرون أرضاً أقطعها النبي علياً (ع). لكن بعض المصادر لم تقبل هذه النسبة.  
=== سرنوشت تنه درخت ===
بیشتر گزارش‌ها حاکی از آن است که این تنه درخت در همان زمان پیامبر در مسجد و نزدیک منبر او دفن شد.<ref>نک:تحقیق النصرة، ص ۲۳۷</ref> برخی گفته‌اند آن را زیر منبر و برخی گفته‌اند پایین منبر سمت چپ و برخی دیگر گفته‌اند در شرق منبر دفن کردند.<ref>تحقیق النصره بتلخیص معالم دارالهجره، ص 237</ref> بنابر روایتی پیامبر با تنه درخت صحبت کرد و از او پرسید که آیا می‌خواهد در بهشت جاودان درخت پر ثمری باشد که اولیاء الله از میوه آن بخورند یا می‌خواهد او را به باغی که در آن بوده بازگردانند؟ او بهشت و حیات جاودانه را انتخاب کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=108 وفاء الوفا، ح۲، ص ۱۰۸]</ref> 


==المكان ==
بنابر گزارش‌هایی مکان قرار گرفتن چوب حنانه در نزدیکی [[ستون مخلقه]] بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=114 وفاء الوفا، ج۲، ص ۱۱۴]</ref>
آبار وأبيار جمع بئر،<ref>العين، ج8، ص290؛ لسان العرب، ج4، ص37؛ تاج العروس، ج6، ص43، «بأر».</ref> وآبار علي هو اسم لمنطقة تقع على بعد 9 كيلومترات جنوبي [[المدينة المنورة]] في [[وادي عقيق|وادي العقيق]] والسفوح الغربية لـ<nowiki/>[[جبل عير]]، على الطريق إلى [[مكة]]. وهي نفسها منطقة [[ذي الحليفة|ذي الحُلَيفة]] التي يقع فيها [[مسجد الشجرة(المدینة)|مسجد الشجرة]] وهو ميقات أهل المدينة المنورة.<ref>نک: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المعالم_الأثيرة_في_السنة_والسيرة_-_شراب_-_ط_القلم_والشامية_p.d.f_كتاب_4047.pdf&page=103 المعالم الأثيرة، ص103؛] </ref>
== الوضع الحالي ==
يوجد اليوم العديد من آبار المياه القديمة المتبقية في الحدائق والمزارع الواقعة غرب [[مسجد الشجرة(المدینة)|مسجد الشجرة]] على شاطئ [[وادي العقيق]] (نهر العقيق).<ref name=":0">معالم المدينة المنورة، ج 6، المجلد 2، 478-483</ref> ويعتبر بعض الزائرين أن العديد من هذه الآبار (الواقعة في مزرعة منصور عثمان الفريدي<ref name=":0" />) منسوبة إلى الإمام علي (ع)، لكن بحسب [[عبد العزيز كعكي]] وهو جغرافيّ معاصر في المدينة المنورة، فإن الآبار المنسوبة إلى [[الإمام علي (ع)]] قد اختفت واندثرت معالمها اليوم.<ref>معالم المدينة المنورة، ج 4، المجلد 4، 487</ref>
==تاريخ التسمية==
استُخدم اسم "آبار علي" أو "بئر علي" منذ القدم، ولكن وجه التسمية غير معروف بشكل واضح. وتفيد مصادر من القرن الثامن أن اسم "بئر علي" كان اسماً شائعاً ولم يعرف أحد هذا المكان باسم [[ذو الحليفة|ذي الحُليفة]].<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=421 وفاء الوفاء، ج3، ص 421]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمغانم_المطابه.pdf&page=82 المغانم المطابة، ص 82]</ref> أطلق أوليا الجلبي، والذي ذهب للحج في القرن الحادي عشر، على ميقات أهل [[المدينة المنورة]] اسم "آبار علي" وعلى [[مسجد الإحرام]] كذلك اسم "مسجد علي".<ref>الرحلة الحجازية، ص 161</ref> ويذكر فرهاد ميرزا ​​أيضاً في رحلته عام 1292هـ، بأن السكان المحليين يعرفون مسجد الشجرة فقط باسم "بئر علي" أو "آبار علي".<ref>سفرنامه فرهاد ميرزا، ص 202</ref>


=== حرب علي مع الجن ===
=== باورهای عمومی ===
وروي أن في هذه المنطقة كان هناك بئرٌ حارب فيها [[الإمام علي (ع)]] الجن.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۴.pdf&page=246 وفاء الوفاء، ج4، ص246]</ref> <ref>البحر الرائق، ج2، ص555؛ الدر المختار، ج2، ص522-523؛ كشف الخفاء، ج2، ص418.</ref>وينقل السمهودي مؤرخ المدينة المعروف؛ عبارةً عن ابن جماعة<ref>ويعتبر النجفي أن ابن جماعة هو محمد بن أبي بكر المتوفى عام 819هـ. (مدينة شناسي، ص 181)</ref> ينفي فيها صحة هذه القصة.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۴.pdf&page=247 وفاء الوفاء، ج4، ص 247]</ref> غير أن بعض المصادر الجغرافية من القرن التاسع أو قبله أو بعده، ظهر فيها مسميات لهذا المكان كـ "بئر علي بن أبي طالب"<ref>تاريخ المستبصر، ص 27</ref>، "بئر علي رضي الله عنه"<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمغانم_المطابه.pdf&page=172 مغانم المطابة، ص 172]</ref>، "البئر المنسوبة إلى علي بن أبي طالب"<ref>الجواهر الثمينة، ص 123</ref> في إشارة لهذا البئر. ومما يدل على أن نسبة هذا الاسم إلى علي بن أبي طالب (ع) كان اعتقاداً شائعاً.
گزارش‌هایی که از برخی دوره‌های تاریخی در دست است حاکی از آن است که مردم فکر می‌کردند یکی از [[ستون‌های مسجدالنبی]] همان ستون حنانه است. [[ابن جبیر]] (که میان سال‌های ۵۷۸ـ۵۸۸ق. به [[مدینه]] سفر کرده) گزارش می‌کند که مردم قطعه چوبی را که از زیر پوشش ستون نمایان بود به قصد [[تبرک]] لمس می‌کردند و می‌بوسیدند.<ref>رحلة ابن جبیر، ص149-150.</ref>[[ابن بطوطه]] نیز همین گزارش را در سفرنامه‌اش نقل کرده است<ref>رحلة ابن جبیر، ص149-150؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص153.</ref> و [[مطری|مَطَری]]، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، نیز گزارش مشابهی نقل کرده است و بر نادرستی این باور تأکید می‌کند.<ref>التعریف بما انست الهجره، ص 93</ref> مَراغی در تحقیق النصرة اشاره می‌کند که به دستور قاضی مدینه در ۷۵۵ق این قسمت از چوب را پوشاندند.<ref>تحقیقه النصره، ص۲۴۱</ref>
==فضایل ستون حنانه==


=== إقطاع النبي علياً (ع) ===
بنابر برخی احادیث شیعی، نماز گزاردن در کنار حنانه<ref>مستدرک الوسائل، ج3، ص426؛ جامع احادیث الشیعه، ج4، ص515.</ref> توصیه شده است. گفته شده منظور از حنانه در این روایات احتمالا مکان آن در مسجدالنبی است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=8090 دانشنامه جهان اسلام، مدخل حنانه]</ref>  
يقول البعض أن علياً (ع) قد حفر الآبار في هذه المنطقة ومن هنا جاءت هذه التسمية.<ref>إعانة الطالبين، ج2، ص341.</ref><ref>[https://miqat.hajj.ir/article_70564.html « بررسي جغرافياي طبيعي مدينة»، مجلة ميقات حج رقم 103، ص91]</ref> وقال بعض الباحثين كذلك أن هذه المنطقة لربما كانت من الأراضي التي أقطعها النبي علياً بن أبي طالب (ع) ولذلك سُميت المنطقة بهذا الاسم. ويستند هذا القول إلى رواية مفادها أن النبي أقطع الإمام علياً أراضي الفقيرين وقيس والشجرة.<ref>مدينة شناسي، ج1، ص 179</ref> ومن ناحية أخرى تشير بعض الروايات إلى أن هذه المنطقة ([[وادي العقيق]]) أقطعها النبي بلالاً بن الحارث المزني، وكانت تسمى بلد مزينة.<ref>معجم البلدان، ج4،‌ ص 139، [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=14 وفاء الوفاء، ج4، ص 14]</ref> ويعتبر البعض بناء على هذا الأساس أن نسبة آبار هذه المنطقة إلى علي بن أبي طالب (ع) غير صحيحة.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ج۳-۴.pdf&page=876 موسوعة مرآه الحرمين، ج4، ص 876]</ref>


=== ارتباط اسم آبار علي بعلي بن دينار ===
== در ادبیات عرفانی ==
انتشرت في الآونة الأخيرة أخبار غير موثّقة على صفحات الإنترنت، تنسبت اسم آبار علي إلى "علي بن دينار"، سلطان دارفور؛ وقيل أنه في عام 1898م/1315هـ أُعيد بناء آبار مياه [[ذو الحليفة|ذي الحليفة]] وسُميت هذه المنطقة بعدها باسم آبار علي. لكن هذا الادعاء غير صحيح لأن اسم آبار علي (كما ذُكر أعلاه) كان شائعاً منذ قرون خلت.<ref>[http://alwalaa.com/detail.cfm?inttopicid=329 لماذا سميت منطقة ذي الحليفة باسم أبيار علي ؟]</ref>
ماجرای گریه تنه درخت در فراغ پیامبر اسلام، در ادبیات عرفانی مسلمانان مورد توجه قرار گرفته است.<ref>نک: «تحلیلی از هفت روایت استن حنانه»</ref> از [[حسن بصری]] روایت شده وقتی حدیث الجذع را نقل می‌کرد می‌گریست و می‌گفت که تکه چوبی از شوق [[حضرت محمد (ص)|رسول‌الله]] گریه می‌کند، ای بندگان خدا چنین اشتیاقی در شما باید بیشتر باشد.<ref>وفاء الوفا، ج۲، ص 108</ref>  


==معرض الصور==
[[جلال الدین محمد بلخی]]، عارف و شاعر فارسی سرا (درگذشت: ۶۷۲ق)، درباره ستون حنانه سروده است:<ref>مثنوی معنوی مولوی، دفتر اول</ref>
<gallery>
{{شعر|استن حنانه از هجر رسول|ناله می‌زد همچو ارباب عقول|گفت پیغامبر چه خواهی ای ستون|گفت جانم از فراقت گشت خون|گفت خواهی که ترا نخلی کنند؟|شرقی و غربی ز تو میوه چنند|یا در آن عالم، حقت سروی کند؟|تا تر و تازه بمانی تا ابد|گفت آن خواهم که دایم شد بقاش|بشنو ای غافل کم از چوبی مباش|آن ستون را دفن کرد اندر زمین|تا چو مردم حشر گردد یوم دین}}
ملف:آبار علی ۴.webp
ملف:آبار علی۳.webp
ملف:آبار علی۱.webp| الآبار التي يعرفها البعض اليوم بآبار علي، الواقعة في مزرعة منصور الفريدي
ملف:آبار علی۲.webp| منارة [[مسجد الشجرة (المدينة المنورة)|مسجد الشجرة]] وبُعدها عن الآبار ظاهر في هذه الصورة.
</gallery>


==الهوامش==
==جستارهای وابسته==
* [[مسجدالنبی]]
* [[ستون‌های مسجدالنبی]]
 
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==المصادر==
==منابع==
* '''إعانة الطالبين''': السید البكري الدمياطي (وفاة 1310هـ)، بيروت، دار الفكر، 1418هـ.
{{منابع}}* '''اثاره الترغیب و التشویق'''، محمد بن اسحاق خوارزمی، تحقیق مصطفی محمدحسین ذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.
* '''البحر الرائق''': أبو نجيم المصري (ولادة 970هـ.)، بقلم زكريا عميرات، بيروت، دار الكتب العلمية، 1418هـ.
*'''بحار الانوار'''، المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق؛
* '''تاج العروس''': الزبيدي (ولادة 1205هـ)، بقلم علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1414هـ.
*'''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره'''، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
* '''تاريخ المستبصر'''، ابن مجاور، تحقيق ممدوح حسن محمد، القاهرة، الثقافة الدينية، 1996م.
* '''تحقیق النصره بتلخیص معالم دارالهجره'''، زین الدین المراغی، تحقیق ابویعقوب نشأت کمال، فیوم، دار الفلاح، ۲۰۰۹م.  
* '''الدر المختار''': الحصکفي (ولادة 1088هـ)، بقلم مكتب البحوث، بيروت، دار الفكر، 1415هـ.
*'''جامع احادیث الشیعه'''، اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعه العلمیه، ۱۳۹۹ق؛
* '''عمدة القارئ''': العيني (والادة 855هـ)، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
* '''الخرائج والجرائح'''، سعید بن عبدالله (القطب الراوندی)، قم، مؤسسة الامام المهدی(ع)، ۱۴۰۹ه. ق.  
* '''العين''': خليل (ولادة 175هـ)، بقلم المخزومي والسامرائي، دار الهجرة، 1409هـ.
*'''الدره الثمینه فی اخبار المدینه'''، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛
* '''كشف الخفاء''': إسماعيل العجلوني (ولادة 1162هـ)، بيروت، دار الكتب العلمية، 1408هـ.
*'''دلائل النبوه'''، البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛
* '''لسان العرب''': ابن منظور (ولادة 711هـ)، قم، أدب الحوزة، 1405هـ.
*'''رحله ابن بطوطه'''، ابن بطوطه (م.۷۷۹ق.)، ترجمه: محمد علی موحد، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶ش؛
* '''مدينة شناسي'''، محمد علي نجفي، طهران، قلم، 1362ش.
*'''رحله ابن جبیر'''، محمد بن احمد (م.۶۱۴ق.)، بیروت، دار مکتبه الهلال، ۱۹۸۶م؛
* '''المعالم الأثيرة''': محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411هـ.
*'''السیره الحلبیه'''، الحلبی (م.۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
* '''معالم المدينة المنورة بين العمارة والتاريخ'''، ج5، عبد العزيز بن عبد الرحمن كعكي، جدة، الناشر:مؤلف، 2012م.
*'''شرف النبی'''، ابوسعید واعظ خرگوشی، به کوشش روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش؛
* '''معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ'''، ج4، عبدالعزيز بن عبد الرحمن كعكي، بيروت، الناشر:مؤلف،‌ 2011م.
*'''عیون الاثر'''، ابن سید الناس (م.۷۳۴ق.)‏، بیروت، دار القلم‏، ۱۴۱۴ق؛
* '''المغانم المطابة في معالم طابة'''، محمد بن يعقوب فيروزآبادي، تحقيق حمد الجاسر، 1969م.
*'''الغدیر'''، الامینی (م.۱۳۹۲ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛
* '''معجم البلدان''': ياقوت الحموي (ولادة 626هـ)، بيروت، دار صادر، 1995م.
*'''مستدرک الوسائل'''، النوری (م.۱۳۲۰ق.)، بیروت، آل البیت:، ۱۴۰۸ق؛
* '''معجم ألفاظ الفقه الجعفري''': أحمد فتح‌ الله، الدمام، 1415هـ.
*'''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛
* '''مناسك الحج والعمرة''': السيد محمد علي الأبطحي، 1418هـ.
*'''معجم المقاییس اللغه'''، ابن فارس (م.۳۹۵ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق؛
* '''مناسك الحج''': لطف‌ الله صافي، قم، دار القرآن الكريم، 1416هـ.
*'''منتهی الآمال'''، شیخ عباس قمی، به تحقیق: ناصر باقر بیدهندی، قم، انتشارات دلیل، ۱۳۷۹ش.
* '''موسوعة مرآة الحرمين الشريفين'''، أيوب صبري باشا، ترجمة محمد حرب، القاهرة، الشركة الدولية للطباعة، 2004م.
*'''وفاء الوفاء'''، السمهودی (م.۹۱۱ق.)‏، به کوشش قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱ق.
 
[[رده:ستون‌های مسجدالنبی]]
{{پایان}}

مراجعة ١٧:٢٠، ٧ مايو ٢٠٢٤

https://wikihaj.com/view/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87

قالب:جعبه اطلاعات بنای مذهبی ستون حَنّانه (ستون گریه کننده)، تنه درخت نخلی (در عربی: الجِذْع) بوده که در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) در مسجدالنبی قرار داشت و آن حضرت در هنگام سخنرانی برای نمازگزاران به آن تکیه می‌کرد.

روایت شده که پس از ساخته شدن منبر برای رسول الله، صدایی شبیه گریه و ناله از تنه نخل بلند شد. به همین دلیل، به آن ستون حنانه گفته‌اند. بنابر برخی گزارش‌ها مردم فکر می‌کردند ستون حنانه یکی از ستون‌های مسجدالنبی است؛ اما این موضوع توسط برخی تاریخ‌نگاران رد شده است.

گفته شده آن تنه درخت را در مسجدالنبی جایی کنار منبر رسول‌الله و ستون مخلّقه دفن کردند.

پیشینه تاریخی

پیامبر اسلام(ص) تا پیش از ساخته شدن منبر، بر تنه درخت خرمایی تکیه می‌داد و سخن می‌گفت. پس از ساخته شدن منبر در سال ششم یا هفتم[١] و یا هشتم هجرت[٢] نخستین بار که برای سخنرانی و موعظه از منبر استفاده کرد، از آن تنه درخت، ناله‌ای همچون ناله ماده شتری که آن را از بچه خود جدا کرده باشند یا همانند صدای گاو[٣] به گوش رسید. در این هنگام، حضرت محمد از منبر فرود آمد و تنه درخت را دربرگرفت یا بر آن دست نهاد تا ناله‌اش خاموش شد.[٤] به نوشته منتهی الآمال، این موضوع از معجزات رسول خدا(ص) بوده و بنابر روایتی، پیامبر فرمود اگر من آن تنه درخت را دربر نمى‌گرفتم تا قیامت ناله مى‌کرد.[٥]

نام

این تنه درخت را حنّانه نامیده‌اند. حنانه از ریشه حَنَّ به معنای صدای طرب‌انگیز یا غمگینانه است.[٦] همچنین در منابع حدیثی و جغرافیایی عربی آن را با عنوان الجِذع که به معنای تنه درخت است می‌شناسند.[٧]

سرنوشت تنه درخت

بیشتر گزارش‌ها حاکی از آن است که این تنه درخت در همان زمان پیامبر در مسجد و نزدیک منبر او دفن شد.[٨] برخی گفته‌اند آن را زیر منبر و برخی گفته‌اند پایین منبر سمت چپ و برخی دیگر گفته‌اند در شرق منبر دفن کردند.[٩] بنابر روایتی پیامبر با تنه درخت صحبت کرد و از او پرسید که آیا می‌خواهد در بهشت جاودان درخت پر ثمری باشد که اولیاء الله از میوه آن بخورند یا می‌خواهد او را به باغی که در آن بوده بازگردانند؟ او بهشت و حیات جاودانه را انتخاب کرد.[١٠]

بنابر گزارش‌هایی مکان قرار گرفتن چوب حنانه در نزدیکی ستون مخلقه بوده است.[١١]

باورهای عمومی

گزارش‌هایی که از برخی دوره‌های تاریخی در دست است حاکی از آن است که مردم فکر می‌کردند یکی از ستون‌های مسجدالنبی همان ستون حنانه است. ابن جبیر (که میان سال‌های ۵۷۸ـ۵۸۸ق. به مدینه سفر کرده) گزارش می‌کند که مردم قطعه چوبی را که از زیر پوشش ستون نمایان بود به قصد تبرک لمس می‌کردند و می‌بوسیدند.[١٢]ابن بطوطه نیز همین گزارش را در سفرنامه‌اش نقل کرده است[١٣] و مَطَری، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، نیز گزارش مشابهی نقل کرده است و بر نادرستی این باور تأکید می‌کند.[١٤] مَراغی در تحقیق النصرة اشاره می‌کند که به دستور قاضی مدینه در ۷۵۵ق این قسمت از چوب را پوشاندند.[١٥]

فضایل ستون حنانه

بنابر برخی احادیث شیعی، نماز گزاردن در کنار حنانه[١٦] توصیه شده است. گفته شده منظور از حنانه در این روایات احتمالا مکان آن در مسجدالنبی است.[١٧]

در ادبیات عرفانی

ماجرای گریه تنه درخت در فراغ پیامبر اسلام، در ادبیات عرفانی مسلمانان مورد توجه قرار گرفته است.[١٨] از حسن بصری روایت شده وقتی حدیث الجذع را نقل می‌کرد می‌گریست و می‌گفت که تکه چوبی از شوق رسول‌الله گریه می‌کند، ای بندگان خدا چنین اشتیاقی در شما باید بیشتر باشد.[١٩]

جلال الدین محمد بلخی، عارف و شاعر فارسی سرا (درگذشت: ۶۷۲ق)، درباره ستون حنانه سروده است:[٢٠] قالب:شعر

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ بحار الانوار، ج21، ص47.
  2. ↑ اثاره الترغیب، ج2، ص 383
  3. ↑ دلائل النبوه، ج2، ص563-564؛ عیون الاثر، ج1، ص278؛ السیرة الحلبیه، ج2، ص366.
  4. ↑ شرف النبی، ص430؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص165-166.
  5. ↑ منتهی الآمال، ج۱، ص۸۴.
  6. ↑ معجم مقاییس اللغه، ج2، ص24، «حنّ».
  7. ↑ برای نمونه: وفاء الوفا، ج2، ص106
  8. ↑ نک:تحقیق النصرة، ص ۲۳۷
  9. ↑ تحقیق النصره بتلخیص معالم دارالهجره، ص 237
  10. ↑ وفاء الوفا، ح۲، ص ۱۰۸
  11. ↑ وفاء الوفا، ج۲، ص ۱۱۴
  12. ↑ رحلة ابن جبیر، ص149-150.
  13. ↑ رحلة ابن جبیر، ص149-150؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص153.
  14. ↑ التعریف بما انست الهجره، ص 93
  15. ↑ تحقیقه النصره، ص۲۴۱
  16. ↑ مستدرک الوسائل، ج3، ص426؛ جامع احادیث الشیعه، ج4، ص515.
  17. ↑ دانشنامه جهان اسلام، مدخل حنانه
  18. ↑ نک: «تحلیلی از هفت روایت استن حنانه»
  19. ↑ وفاء الوفا، ج۲، ص 108
  20. ↑ مثنوی معنوی مولوی، دفتر اول

منابع

قالب:منابع* اثاره الترغیب و التشویق، محمد بن اسحاق خوارزمی، تحقیق مصطفی محمدحسین ذهبی، مکه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.

  • بحار الانوار، المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق؛
  • تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
  • تحقیق النصره بتلخیص معالم دارالهجره، زین الدین المراغی، تحقیق ابویعقوب نشأت کمال، فیوم، دار الفلاح، ۲۰۰۹م.
  • جامع احادیث الشیعه، اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعه العلمیه، ۱۳۹۹ق؛
  • الخرائج والجرائح، سعید بن عبدالله (القطب الراوندی)، قم، مؤسسة الامام المهدی(ع)، ۱۴۰۹ه. ق.
  • الدره الثمینه فی اخبار المدینه، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛
  • دلائل النبوه، البیهقی (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛
  • رحله ابن بطوطه، ابن بطوطه (م.۷۷۹ق.)، ترجمه: محمد علی موحد، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶ش؛
  • رحله ابن جبیر، محمد بن احمد (م.۶۱۴ق.)، بیروت، دار مکتبه الهلال، ۱۹۸۶م؛
  • السیره الحلبیه، الحلبی (م.۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
  • شرف النبی، ابوسعید واعظ خرگوشی، به کوشش روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش؛
  • عیون الاثر، ابن سید الناس (م.۷۳۴ق.)‏، بیروت، دار القلم‏، ۱۴۱۴ق؛
  • الغدیر، الامینی (م.۱۳۹۲ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛
  • مستدرک الوسائل، النوری (م.۱۳۲۰ق.)، بیروت، آل البیت:، ۱۴۰۸ق؛
  • المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛
  • معجم المقاییس اللغه، ابن فارس (م.۳۹۵ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق؛
  • منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، به تحقیق: ناصر باقر بیدهندی، قم، انتشارات دلیل، ۱۳۷۹ش.
  • وفاء الوفاء، السمهودی (م.۹۱۱ق.)‏، به کوشش قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱ق.

رده:ستون‌های مسجدالنبی

مجلوبة من «https://ar.wikihaj.com/index.php?title=مستخدم:A.Zaidan/الملعب_1&oldid=6779»