مستخدم:A.Zaidan/الملعب 1

https://wikihaj.com/view/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C

آبار علي

المعلومات الأولية
المکان	مدينة ذو الحُلَيفة
الإستعمال	مناطق زراعية وآبار مياه
التوجيه تحميل الخريطة... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=\u06f2\u06f4.\u06f4\u06f1\u06f4\u06f2\u06f3\u06f3\u06f2\u06f2\u06f5\u06f9\u06f9\u06f3\u06f2\u06f8\u06f6,\u06f3\u06f9.\u06f5\u06f4\u06f5\u06f4\u06f2\u06f6\u06f5\u06f8\u06f4\u06f6\u06f5\u06f6\u06f2\u06f1","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EA.Zaidan/\u0627\u0644\u0645\u0644\u0639\u0628 1\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"A.Zaidan/\u0627\u0644\u0645\u0644\u0639\u0628 1\n","link":"","lat":24.41425576138185,"lon":39.54487768697755,"icon":""}],"imageoverlays":null}

آبار علي هي منطقة تقع جنوب المدينة المنورة، ويطلق عليها أيضاً ذو الُحليفة، ويقع فيها مسجد الشجرة؛ وهو ميقات أهل المدينة المنورة. وفي هذه المنطقة التي يمر بها وادي العقيق، كانت ومازالت عبارة عن بساتين وآبار.

آبار علی (چاه‌های علی) منطقه‌ای است در جنوب مدینه که به آن ذوالحلیفه نیز می‌گویند، جایی که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است. در این منطقه که وادی عتیق از آن می‌گذرد نخلستان‌ها و چاه‌هایی قرار داشته و دارد.

وكانوا منذ القدم يطلقون على هذه المنطقة اسم "آبار علي" أو "بئر علي"، حتى أن مسجد الشجرة أيضاً كان يطلق عليه اسم "مسجد بئر علي". وفي الروايات أن اسم "بئر علي" عائد إلى اسم علي بن أبي طالب (ع). وقال البعض: كان في هذا المكان بئر قاتل فيه علي (ع) الجن، واعتبره آخرون أرضاً أهداها النبي لعلي (ع). لكن بعض المصادر لم تقبل مثل هذا الإسناد.

این منطقه را از سده‌های گذشته «آبار علی» یا «بئر علی» می‌نامیدند به طوری که به مسجد شجره نیز مسجد بئر علی گفته می‌شد. بنابر روایت‌هایی نام بئر علی (چاه علی) برگرفته از نام علی‌بن ابیطالب(ع) است. برخی گفته‌اند در این مکان چاهی بوده که علی(ع) در کنار آن با جنیان جنگیده است و برخی دیگر آن را زمینی می‌دانند که پیامبر به علی(ع) به اقطاع داد. لكن بعض المصادر لم تقبل مثل هذا الإسناد.

المكان

آبار وأبيار جمع بئر، وهو اسم لمنطقة تبعد 9 كيلومترات جنوب المدينة المنورة في وادي العقيق والسفوح الغربية لـجبل عير، على الطريق إلى مكة. وهي نفسها منطقة ذي الحُلَيفة التي يقع فيها مسجد الشجرة وهو ميقات أهل المدينة المنورة.

آبار وأبیار جمع بئر و به معنای چاه‌ها است. آبار علی نام منطقه‌ای است در ۹ کیلومتری جنوب شهر مدینه، در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر که بر سر راه مکه قرار دارد. این منطقه همان منطقه ذو الحلیفه است که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است.

الوضع الحالي

يوجد اليوم العديد من آبار المياه القديمة المتبقية في الحدائق والمزارع الواقعة غرب مسجد الشجرة على شاطئ وادي العقيق (نهر العقيق). ويعتبر بعض الحجاج أن بعض هذه الآبار (الموجودة في مزرعة منصور عثمان الفريدي) منسوبة إلى الإمام علي (ع)، لكن بحسب عبد العزيز كعكي وهو عالم جغر افية معاصر في المدينة المنورة، فإن الآبار المنسوبة إلى الإمام علي (ع) قد اختفت واندثرت معالمها اليوم.

امروزه در باغ‌ها و مزارعی که در غرب مسجد شجره در ساحل وادی عقیق (رودخانه عقیق) قرار دارد، چاه‌های آب متعدد و کهنی باقی مانده است. برخی از زائران تعدادی از این چاه‌ها را (که در مزرعه منصور عثمان الفریدی قرار گرفته) چاه‌های منسوب به امام علی(ع) می‌دانند اما به گفته عبدالعزیز کعکی، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، چاه‌های منسوب به امام علی امروزه از میان رفته و مکان آن معلوم نیست.

تاريخ التسمية

استُخدم اسم "آبار علي" أو "بئر علي" منذ القدم، لكن وجه التسمية غير معروف بشكل واضح. وتفيد مصادر من القرن الثامن أن اسم "بئر علي" كان اسماً شائعاً ولم يعرف أحد هذا المكان باسم ذي الحُليفة. أطلق أوليا الچلبي، والذي ذهب للحج في القرن الحادي عشر، على ميقات أهل المدينة المنورة اسم "آبار علي" وعلى مسجد الإحرام كذلك اسم "مسجد علي". ويذكر فرهاد ميرزا ​​أيضاً في رحلته عام 1292هـ، بأن السكان المحليون يعرفون مسجد الشجرة فقط باسم "بئر علي" أو "آبار علي".

کاربرد نام آبار علی یا بئر علی سابقه‌ای کهن دارد اما وجه تسمیه آن به روشنی معلوم نیست. منابع از قرن هشتم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نامی رایج بود و کسی این مکان را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناخت. اولیا چلبی که در سده یازدهم به حج رفته است، میقات اهل مدینه را آبار علی نامیده و حتی مسجد احرام را نیز مسجد علی می‌خواند. فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال ۱۲۹۲ قمری اشاره می‌کند که مردم محلی مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.

حرب علي مع الجن

وروي أن في هذه المنطقة كان هناك بئراً قاتل فيها الإمام علي (ع) الجن. وينقل السمهودي مؤرخ المدينة المعروف عبارةً عن ابن جماعة ينفي فيها صحة هذه القصة. لكن في بعض المصادر الجغرافية للقرن التاسع أو قبله وبعده، ظهرت مسميات لهذا المكان كـ "بئر علي بن أبي طالب"، "بئر علي رضي الله عنه"، "البئر المنسوبة إلى علي بن أبي طالب" في إشارة لهذا البئر. ومما يدل على أن نسبة هذا الاسم إلى علي بن أبي طالب (ع) كان اعتقاداً شائعاً

روایت شده که در این منطقه چاهی بوده که امام علی(ع) در آنجا با جنیان جنگیده است. سمهودی، تاریخنگار مشهور مدینه، عبارتی از ابن‌جماعه نقل می‌کند که در آن درستی این داستان را رد می‌کند. با این حال اینکه در برخی منابع جغرافی‌نگاری قرن نهم یا پیش و پس از آن برای اشاره به این چاه از تعابیری مانند «بئر علی بن ابی طالب»، «بئر علی رضی الله عنه»، «البئر المنسوبه الی علی بن ابی طالب» استفاده شده نشان می دهد که انتساب این نام به علی بن ابی طالب(ع) باوری رایج بوده است.

اقطاع پیامبر به علی(ع)

گاه گفته شده که حضرت علی(ع) در این منطقه چاه‌هایی حفر کرده بود و از این رو آنجا بدین نام خوانده شده است.برخی پژوهشگران نیز گفته‌اند که این منطقه احتمالا از زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب(ع) اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. این برداشت مستند به روایتی است که بر اساس آن پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرین، قیس و شجره را به علی(ع) اقطاع کرد. در مقابل برخی گزارش‌ها حاکی از این است که این منطقه (وادی عقیق) را پیامبر به بلال بن حارث مزنی اقطاع داد و آن را بلاد مزینه می‌گفتند.برخی بر همین اساس انتساب چاه‌های این منطقه به علی ابن ابیطالب(ع) را نادرست می‌دانند.

ارتباط نام آبار علی به علی دینار

در گزاشی غیر مستند که در اینترنت شهرت یافته است نام آبار علی را به «علی دینار» سلطان دارفور نسبت داده‌اند. گفته شده که او در سال ۱۸۹۸م/۱۳۱۵ق چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبار علی خوانده شد؛ اما چنین ادعایی درست نیست زیرا نام آبار علی (چنان که بالاتر گفته شد) از سده‌ها پیش رایج بوده است.

گالری

• ملف:پرونده:آبار علی ۴.webp
• ملف:پرونده:آبار علی۳.webp
• اچاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه منصور الفریدی قرار دارد

  اچاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه منصور الفریدی قرار دارد

• مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

  مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

جستار وابسته

• مسجد شجره

پیوند به بیرون

• مقاله آبار علی در دانشنامه حج و حرمین شریفین

منابع

• إعانة الطالبين: السید البكري الدمياطي (وفاة1310ق.)، بیروت، دار الفکر، 1418ق
• البحر الرائق: ابونجیم المصری (م.970ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق
• تاج العروس: الزبیدی (م.1205ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414ق
• تاريخ المستبصر، ابن مجاور، تحقیق ممدوح حسن محمد، قاهره، کتبه الثقافه الدینیه، 1996
• الدر المختار: الحصکفی (م.1088ق.)، به کوشش مکتب البحوث، بیروت، دار الفکر، 1415ق
• عمدة القارئ: العینی (م.855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
• العين: خلیل (م.175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق
• كشف الخفاء: اسماعیل العجلونی (م.1162ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1408ق
• لسان العرب: ابن منظور (م.711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق
• مدينة ششناسي، محمد علی نجفی، تهران، قلم، 1362
• المعالم الأثيرة: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، 1411ق
• معالم المدينة المنورة بين العمارة والتاريخ، الجزء الخامس، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، جده، ناشر:مولف، 2012
• معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، الجزء الرابع، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، بیروت، ناشر:مولف،‌2011
• المغانم المطابة في معالم طابة، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، تحقیق حمد الجاسر، 1969م.
• معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م
• معجم ألفاظ الفقه الجعفري: احمد فتح‌الله، الدمام، 1415ق
• مناسك الحج والعمرة: سید محمد علی ابطحی، 1418ق
• مناسك الحج: لطف‌الله صافی، قم، دار القرآن الکریم، 1416ق
• موسوعة مرآة الحرمين الشريفين، ایوب صبری پاشا، ترجمه محمد حرب، قاهره، شرکة الدولیه للطباعة، 2004