الفرق بين المراجعتين لصفحة: «مستخدم:A.Zaidan/الملعب 2»

من ويكي‌حج
مرئينص الويكي
لا ملخص تعديل
لا ملخص تعديل
سطر ١: سطر ١:
https://wikihaj.com/view/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%DB%8C(%D8%B5)
https://wikihaj.com/view/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%82%D8%A8%DB%8C%D8%B3
{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = کوه ابوقبیس
| تصویر = کوه ابوقبیس.jpg
| اندازه تصویر =
| پیوند تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام‌های دیگر =
| مکان = مكه
| کاربری = كوه مقدس
| بزرگداشت نزد =
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها =
| آیین‌ها =
| احکام =
| زیارت کنندگان =
| بازدیدکنندگان =
| زمان پایه‌گذاری =
| بنیانگذار =
| رویدادها =
| بازسازی‌ها =
| بازسازی کنندگان =
| بخش‌های از میان رفته =
| ویژگی‌های تاریخی =
| متولیان =
| مساحت =
| طول =
| عرض =
| ارتفاع =
| وضعیت بنا =
| گنجایش =
| امکانات =
| بخش‌های بنا =
| معمار =
| سبک =
| ویژگی‌ها =
| گنبدها =
| مناره‌ها =
| درها =
| رواق‌ها =
| صحن‌ها =
| ایوان‌ها =
| گرداننده =
| نهاد وابسته =
| نهاد نگهدارنده =
| مدیر =
| روحانی =
| نهادهای زیر مجموعه =
| ثبت در =
| شماره ثبت =
| تاریخ ثبت =
| وبگاه =
| عرض جغرافیایی =21.429949951348185
| طول جغرافیایی = 39.822059900000006
|‌ توضیح نقشه =
}}
'''کوه ابوقُبَیس''' کوه مقدسی برای مسلمانان در شمال شرقی [[مسجدالحرام]] و در شهر [[مکه]] است. امروزه آن را تراشیده‌اند و شکل نخستین آن که گنبدی‌شکل بوده، تغییر یافته است. نقل شده است که وقتی [[حجرالاسود]] از بهشت نازل شد، مدتی در این کوه به ودیعه گذاشته شد. همچنین [[حضرت ابراهیم(ع)]] با رفتن بر بالای این کوه مبردم را به انجام [[مناسک حج]] فرا می‌خواند. [[مسجد ابراهیم]]، [[مسجد شق القمر]] و کاروانسرای ملامحمد یزیدی ازجمله بناهایی بوده که بر فراز این کوه ساخته شده بود.


https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF
==مکان‌شناسی==
کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی [[مسجدالحرام]] و مشرف بر آن است<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.</ref> و [[شعب ابی‌طالب]] از آن‌جا آغاز می‌شود. ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.</ref> به گفته [[ناصرخسرو]]، این کوه گنبدی شکل بوده است؛<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.</ref> در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.</ref>


مولد النبي (ص) هو دار عبد الله بن عبد المطلب، حيث ولد رسول الله (ص)؛ ويقع هذا المكان في مدينة مكة في حي شعب أبي طالب. وفي القرن الثاني للهجرة، اشترت خيزران أم هارون الرشيد ذلك المكان، وجعلت منه مسجداً.  
==نام‌ها==
نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از [[قبیله مذحج|قبیله مَذْحِج]]<ref>الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> یا اِیاد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=267 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.]</ref> است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=265 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛] معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از [[قبیله جرهم|قبیله جُرهُم]] بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.<ref>الروض الانف، ج۳، ص۹۰.</ref> برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که [[حضرت آدم(ع)]] از این کوه آتش برگرفت.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref> نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref>


وتظهر التقارير من القرن السادس فصاعدا، أنه تم بناء نصب تذكاري مصنوع من الرخام المزخرف في جزء من المسجد احتفاء بمولد النبي (صلى الله عليه وسلم). ومع إعادة إعمار المسجد عام 1009م، تم بناء مئذنة وقبة كبيرة له.
==جایگاه تاریخی و مذهبی==
ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از [[اسلام]]، محترم بوده است و در روایات اسلامی به برخی از وقایع تاریخی مرتبط به پیامبران مرتبط شده است. همچنین آن را محل استجابت دعا دانسته‌اند.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.</ref> برخی روایات ابوقبیس را نخستین<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=32 اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.]</ref> و برترین<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.</ref> کوه زمین خوانده‌اند.


يعتبر مسجد مولد النبي من الأماكن المباركة في مكة، حيث كان أهل مكة يحضرون إليه كل عام في ليلة مولد النبي (ص). وأفادت تقارير من القرن العاشر بوجود طقوس رسمية خاصة أقيمت في الليلة الثانية عشرة من ربيع الأول، وذلك بحضور ممثل الحكومة العثمانية في مكة (المشرف على المسجد الحرام).
==== پیامبران پیشین ====
گفته‌اند که قبر [[آدم (پیامبر)|آدم]]، [[شیث بن آدم]] و [[حوا]] همسر آدم در [[غار کنز]] این کوه واقع شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.</ref> آورده‌اند که چون [[حجرالاسود]] از [[بهشت]] فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس [[حضرت ابراهیم(ع)]] آن را در ساخت [[کعبه]] به کار برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.</ref> در [[طوفان نوح]] نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد از این رو در دوران [[جاهلیت]] این کوه را «امین» می‌خواندند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=266 اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۶؛] معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.</ref>


ونظراً لأهمية وشهرة مولد النبي فقد أعيد بناء هذا المبنى عدة مرات بأمر من السلاطين والحكام، إلا أنه تعرض للتدمير في عهد آل سعود، مثل كثير من الأماكن والمباني المباركة بمكة (عام 1343هـ). وفي عام 1370هـ تم بناء مكتبة فيه لأجل إخلاد ذكراه، لا تزال موجودة حتى الآن، وتسمى "مكتبة مكة المكرمة".  
گفته‌اند که ابوقبیس یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.</ref>ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام [[مناسک حج]] فرامی‌خواند.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛] بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.</ref>


==التاريخ==
==== پیامبر اسلام ====
يعتبر البيت الذي ولد فيه رسول الله (ص) والواقع في منطقة شعب أبي طالب في حي "سوق الليل"، "دار مولد النبي (ص)" أو الرسول. وتذكر في بعض المصادر التاريخية أماكن أخرى أيضاً، كاحتمالات لمكان مولد النبي، وهو ما لا يوافق عليه معظم مؤرخي مكة.<ref>طرح صاحب كتاب شفاء الغرام هذه الاحتمالات وضعفها. ج 1، ص 270</ref>
بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از [[هجرت پیامبر(ص) به مدینه|هجرت]]، [[پیامبر(ص)]] با [[شق‌ القمر|معجزه]] خویش ماه را دو نیم کرد؛ نیمی از آن بر [[کوه قعیقعان]] و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref>


====حتى القرن الثالث====
اِشراف این کوه بر [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به [[حلف الفضول]] انجامید<ref>المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref> و نیز دعوت عمومی پیامبر(ص) از [[قبیله قریش|قریش]] برای پذیرش [[اسلام]]، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.<ref>امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.</ref>  
وبحسب الأزرقي في كتابه أخبار مكة، والمعاصر للقرن الثالث للهجرة، فإن المولد النبوي، أي الدار التي ولد فيها النبي، آلت إلى عقيل بن أبي طالب بعد هجرته، وتم نقلها لأولاد عقيل حتى بيعت لمحمد بن يوسف الثقفي، فضمها إلى داره التي كانت تسمى البيضاء. ومن ثم قامت خيزران أم هارون الرشيد أثناء حجها سنة 171 هـ بشرائها، وشيّدت فيه مسجداً لإقامة الصلاة. ويصرح الأزرقي: أنه لا يوجد خلاف في محل مولد النبي لدى أهل مكة.<ref>تاريخ مكة، الأزرقي، ج 2، ص 198.</ref> وقد أورد المؤرخ القديم لتاريخ مكة، الفاكهي (وفاة 275 هـ) نفس الكلام.<ref>أخبار مكة في قديم الدهر وحديثه، ج 4، ص 5</ref>


====رواية ابن جبير (القرن السابع)====
==بناهای روی کوه==
وقد زار ابن جبير (وفاة 614 م) هذا المسجد عام 579 هـ ووصفه في كتاب رحلته.<ref>رحلة ابن جبير، ص 82، وص 125</ref> واعتبر المبنى مسجداً رائعاً "يفتح هذا الموضع المبارك؛ فيدخله الناس كافة متبركين به، وذلك يوم الاثنين، في شهر ربيع الأول، شهر مولد النبي (ص)، وفي اليوم المذكور ولد (ص)، وتفتح الأماكن المقدسة المذكورة كلها. وهو يوم مشهود بمكة دائما"<ref>رحلة ابن جبير، ص 82</ref> وبحسب ابن جبير فإن المولد النبوي في هذا المسجد صفة صهريج صغير سعته ثلاثة أشبار، وفي وسطه رخامة خضراء سعتها ثلثا شبر مطوقة بالفضة فتكون سعتها مع الفضة المتصلة بها شبراُ، ويقع محراب المسجد بإزائه.<ref>رحلة ابن جبير، ص 125 - 126</ref>


====رواية الفاسي(القرن التاسع)====
==== مسجد ابراهیم ====
وبعد أكثر من قرنين من الزمن، قدم تقي الدين الفاسي (وفاة 832 هـ)، مؤرخ مكة في كتابه شفاء الغرام، وصفاً لهذا المكان الذي كان محط اهتمام أهل مكة وتكريمهم.( يصور بناء المسجد على شكل مربع ذو عقدين مقوسين، له زاوية كبيرة في زاويته الجنوبية الغربية.) بحاجة لتدقيق.<ref>شفاء الغرام، ج 1، ص 268</ref>
{{اصلی|مسجد بلال}}
در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، [[مسجد بلال بن رباح|مسجد ابراهیم]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.<ref>قاموس الحرمین، ص۲۰۵.</ref> این مسجد یا منسوب به [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم خلیل(ع)]] بوده یا ابراهیم قبیسی<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=202 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.]</ref> یا تاجری [[هندوستان|هندی]] که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.<ref>تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.</ref>


====رواية اوليا الجلبي (القرن الحادي عشر)====
==== بناهای دیگر ====
وبعد قرنين ونصف، في عام 1081 هـ، رأى كاتب الرحلات التركي أوليا الجلبي مولد النبي ووصفه في كتابه. وقد وصف هذا المبنى بأنه مسجد كبير وجميل، وهو عبارة عن بناء مربع ذو قبة عالية ومغطى بالموزاييك. وذكر الجلبي الزخارف الموجودة داخل المسجد، بما في ذلك السجادة القيمة والمنبر المغطى بقماش الحرير والباب المصاغ من الذهب. وعلى حد قوله فإن دار مولد النبي كان حجراً في حفرة صفراء مطبوع عليها مكان جسده.<ref>رحلة الحجازية، أوليا جلبي، ص 255- 256</ref>إعادة ترجمة
از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان [[هارون عباسی]] ساخته شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref>  


====آخر الأوصاف لمبنى مولد النبي قبل تدميره====
==پانویس==
كتب الملا إبراهيم الكزروني، الذي تمكن من زيارة هذا البيت عام 1315 هـ: "في يوم الجمعة الرابع عشر ذهبنا لزيارة النبي (ص) في مكان يعرف بمولد النبي (ص)، وذلك المكان يقع في سوق الليل. دخلنا إلى الداخل ونزلنا حوالي أربع عشرة درجة، ومن ثم دخلنا غرفة تحمل اسم المسجد، وذهبنا بعدها لغرفة أخرى. حيث يوجد الضريح فيها. فتح الخادم باب الضريح، فكان هناك حفرة داخله، وفي وسطها حجر أخضر، وهو مكان ميلاد حضرة النبي.
{{پانویس}}
سافر محمد لبيب البتنوني سنة 1909م إلى مكة وفي رحلته استقى المخطط أعلاه من مخطط بناء النبي ووصفه كما يلي: ""إذا دخلتها دخلت أولاً إلى ملعب طوله 12 متراً وعرضه 6 أمتار، وهو عبارة عن ملعب" على الجدار الأيمن، يوجد باب، بعد المرور منه ستدخل إلى مساحة توضع عليها قبة، في وسط هذه المساحة وتحت القبة المتكئة على الحائط الغربي، توجد مقصورة خشبية بداخلها حجر رخامي مقعر وقد غاص فيه قليلاً ويمكن رؤيته. يمثل هذا المكان مسقط رأس النبي<ref>سفرنامه حجاز، ترجمه رحله الحجازیه محمد لیبی بتنونی، ص ۱۴۶</ref> (إعادة ترجمة من الكتاب)


==الترميمات==
==منابع==
وقد حظي بناء مولد النبي باهتمام الأمراء والسلاطين وتم تجديده عدة مرات. قائمة هذه التجديدات هي كالتالي:
{{منابع}}
 
{{دانشنامه
*سنة 576 الخليفة العباسي الناصر لدين الله.
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9353
*سنة 666 حاكم اليمن الملك المظفر.
| عنوان = ابوقبیس، کوه
*سنة 740 حاكم اليمن السلطان المجاهد.
| نویسنده = مسلم ناصری
*سنة 758 من أمراء مصر الأمير شيخون.
}}
*سنة 766 سلطان مصر الملك شعبان.
* '''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق
*سنة 801 سلطان مصر الملك الظاهر برقوق.<ref>شفاء الغرام، ج 1،‌ ص 270</ref>
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش عبدالملک، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق
 
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
====في العصر العثماني====
* '''بحار الانوار''': المجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
 
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف
*في عام 935 هـ السلطان سليمان العثماني.
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت ۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق
*عام 1009 هـ بأمر السلطان محمد العثماني بإشراف غضنفر آغا.<ref>منائح الكرم، ج 3، ص 506.</ref> وفي هذا التعمير تم بناء قبة كبيرة ومئذنة لهذا المبنى، وحددت له أوقاف من قبل الحكومة العثمانية، كما تم تحديد مؤذن وخادم وإمام للمسجد.<ref>تاريخ مكة، اتحاف فضلاء الزمن بتاريخ واليه بني الحسن، ج 2، ص 15</ref>
* '''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره''': اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش
 
* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد (درگذشت ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک دهیش، مکه، ۱۴۲۴ق
*في عام 1230 هـ، محمد علي باشا بأمر من ملك مصر السلطان محمود خان.
* '''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (درگذشت ۳۴۵ق)، بیروت، دار صعب
*ويقال أن آخر إصلاح كان في زمن عبد المجيد خان.<ref>إفادة الأنام، ج 2، ص 71.نقلا عن الأعمال الإسلامية في مكة والمدينة، ص 185</ref>
* '''الجبال و الامکنة و المیاه''': زمخشری (درگذشت ۵۳۸ق)، به کوشش احمد عبدالتواب، قاهره، دار الفضیله، ۱۳۱۹ق
 
* '''الروض الانف''': السهیلی (درگذشت ۵۸۱ق)، به کوشش عبدالرحمن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق
==الاحتفال بالمولد النبوي (ص) في مسجد مولد النبي==
* '''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت ۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
وفي القرن السادس روى ابن جبير عن حضور أهل مكة في المسجد النبوي يوم الاثنين في شهر ربيع الأول بمناسبة الاحتفال بالمولد النبوي. وتوجد أنباء عن الاحتفال بالمولد النبوي في هذا المكان في القرون اللاحقة.
* '''سرزمین یادها و نشانه‌ها''': محمد فرقانی، تهران، مشعر، ۱۳۸۱ش
وقدم محمد بن أحمد النهروالي (990م) تقريراً مفصلاً عن طقوس المولد النبوي في القرن العاشر.
* '''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (درگذشت ۴۸۱ق)، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش
ووفقاً له، فإنه في الليلة الثانية عشرة من ربيع الأول من كل عام، وبعد صلاة المغرب، يجتمع الفقهاء والأعلام والشيوخ والناس، وهم يحملون الكثير من الشموع والمشاعل، أمام مشارف المسجد الحرام، كما يجتمع قضاة المذاهب الأربعة، ويذهبون من المسجد الحرام إلى سوق الليل، ومكان مولد النبي، فيدخلونه ويجتمعون بالقرب من محل ولادته.
* '''السیر و المغازی''': ابن اسحاق (درگذشت ۱۵۱ق)، به کوشش محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث
وتقرأ هناك الخطبة، وبعد ذلك يأتي الناس إلى المسجد الحرام، ويقدمون النذور لبعض مقامات المسجد الحرام ، ويقيمون صلاة العشاء، وتنتهي المراسم.<ref>کتاب الأعلام بإعلام بیت الله الحرام، ص 422</ref>  وبعد أكثر من قرن من الزمن، روى أحد الكتاب الرحالة أثناء ذهابه للحج عام 1105-1106 نفس تقرير النهروالي ووصف هذا الحفل بأنه تجمع كبير شارك فيه العديد من البدو وسكان المدن الأخرى (باستثناء مكة).<ref>الحقیقه و المجاز، ج۳، ص ۳۵۴-۳۵۵</ref>
* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت ۸-۲۱۳ق)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه
 
* '''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م
==هدم البناء وتشييد المكتبة==
* '''قاموس الحرمین''': محمد رضا النعیمی، قم، مشعر، ۱۴۱۸ق
وفي عهد حكومة آل سعود، تم هدم دار مولد النبي في عام 1343هـ، كالعديد من المباني القديمة في مكة، بحجة مبالغة الناس في التبرك به<ref>معالم مكة التاريخية و الأثرية، ص 294</ref>. ونظراً لعدم وجود قبر يمكن زيارته في هذا المكان، حاول بعض الأشخاص لاحقاً الحصول على إذن لإعادة بنائه.
* '''مراصد الاطلاع''': صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (درگذشت ۷۳۹ق)، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
وفي عام 1370 هـ صدر الإذن ببناء مكتبة في هذا المكان. رأس مال بناء المبنى دفعته فاطمة بنت يوسف قطان، وأشرف على تشييد المبنى أخوها الشيخ عباس قطان (1370 هـ)، وبعد وفاته أكمل أبناؤه تشييد المبنى. وبهذه الطريقة تم بناء "مكتبة مكة المكرمة" في هذا المكان. <ref>التاريخ القويم، ص 173 – 171؛ مكتبة مكة المكرمة قديما وحديثا، ص 80</ref>
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
 
* '''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت ۲۴۵ق)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۵ق
==الهوامش==
* '''موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره''': احمد زکی یمانی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
{{مراجع}}
{{پایان}}
==المصادر والمراجع==
*'''آثار إسلامي مكة ومدينة'''، رسول جعفريان، طهران، مشعر، 1391ش.
*'''الحقيقة والمجاز في رحلة بلاد الشام ومصر والحجاز'''، عبد الغني النابلسي، تحقيق رياض عبد الحميد مراد، دمشق، دار المعرفة، 1419 هـ.
*'''الرحلة الحجازية'''، اوليا چلبي، ترجمه للعربية: أحمد المرسي، دار الآفاق العربية، 1420 هـ.
*'''تاريخ مكة، اتحاف فضلاء الزمن بتاريخ واليه بني الحسن'''، محمد بن علي الطبري، تحقيق محسن محمد حسن سليم، القاهرة، دار الكتاب الجامعي، 1413 هـ.
*'''شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام'''، محمد بن أحمد الفاسي، بيروت، دار الكتب العلمية، د.ت.
*'''كتاب الإعلام بأعلام بيت الله الحرام'''، محمد بن أحمد النهروالي، تحقيق علي محمد عمر، القاهرة، مكتبة الثقافة الدينية، 1425 هـ.
*'''معالم مكة التاريخية والأثرية'''، عاتق بن غيث البلادي، دار مكة، 1403 هـ.
*'''مكتبة مكة المكرمة قديما وحديثا'''، عبد الوهاب إبراهيم أبو سليمان، الرياض، مكتبة الملك فهد الوطنية، 1433 هـ.
*'''إفادة الأنام بأخبار بلد الله الحرام'''، مكي، عبد الله غازي.
*'''الأرج المسكي‌ في التاريخ المكي'''، علي بن عبد القادر الطبري.
*'''تاريخ مكة'''، أبو الوليد محمد بن عبدالله الأزرقي، قم، مكتبة الشريف الرضي.
*رحلة ابن جبير، أبو الحسين، محمد بن أحمد بن جبير الكناني الأندلسي، بيروت، دار ومكتبة الهلال.
*'''سفر نامة ابن جبير'''، ترجمة پرويز أتابكي، آستان قدس رضوي، 1370
*'''سفر نامة حجاز'''، محمد لبيب بتنوني، ترجمة هادي أنصاري، مشعر 1381ش.
*'''سفر نامة ملا إبراهيم كازروني'''، ميراث إسلامى إيران، المكتب الخامس، 1376 ش.
*'''شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام'''، تقي الدين أحمد الفاسي، مكة، دار إحياء الكتب العربية، 1956.
*'''منائح الكرم'''، علي بن تاج الدين السنجاري، مكة، دانشگاه أم القرى، 1998.
 
{{أماكن في مكة}}

مراجعة ١١:٥٣، ١٨ أبريل ٢٠٢٤

https://wikihaj.com/view/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%82%D8%A8%DB%8C%D8%B3 قالب:جعبه اطلاعات بنا کوه ابوقُبَیس کوه مقدسی برای مسلمانان در شمال شرقی مسجدالحرام و در شهر مکه است. امروزه آن را تراشیده‌اند و شکل نخستین آن که گنبدی‌شکل بوده، تغییر یافته است. نقل شده است که وقتی حجرالاسود از بهشت نازل شد، مدتی در این کوه به ودیعه گذاشته شد. همچنین حضرت ابراهیم(ع) با رفتن بر بالای این کوه مبردم را به انجام مناسک حج فرا می‌خواند. مسجد ابراهیم، مسجد شق القمر و کاروانسرای ملامحمد یزیدی ازجمله بناهایی بوده که بر فراز این کوه ساخته شده بود.

مکان‌شناسی

کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی مسجدالحرام و مشرف بر آن است[١] و شعب ابی‌طالب از آن‌جا آغاز می‌شود. ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.[٢] به گفته ناصرخسرو، این کوه گنبدی شکل بوده است؛[٣] در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.[٤]

نام‌ها

نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از قبیله مَذْحِج[٥] یا اِیاد[٦] است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.[٧] به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از قبیله جُرهُم بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.[٨] برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که حضرت آدم(ع) از این کوه آتش برگرفت.[٩] نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.[١٠]

جایگاه تاریخی و مذهبی

ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از اسلام، محترم بوده است و در روایات اسلامی به برخی از وقایع تاریخی مرتبط به پیامبران مرتبط شده است. همچنین آن را محل استجابت دعا دانسته‌اند.[١١] برخی روایات ابوقبیس را نخستین[١٢] و برترین[١٣] کوه زمین خوانده‌اند.

پیامبران پیشین

گفته‌اند که قبر آدم، شیث بن آدم و حوا همسر آدم در غار کنز این کوه واقع شده است.[١٤] آورده‌اند که چون حجرالاسود از بهشت فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس حضرت ابراهیم(ع) آن را در ساخت کعبه به کار برد.[١٥] در طوفان نوح نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد از این رو در دوران جاهلیت این کوه را «امین» می‌خواندند.[١٦]

گفته‌اند که ابوقبیس یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.[١٧]ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام مناسک حج فرامی‌خواند.[١٨]

پیامبر اسلام

بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از هجرت، پیامبر(ص) با معجزه خویش ماه را دو نیم کرد؛ نیمی از آن بر کوه قعیقعان و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.[١٩]

اِشراف این کوه بر مسجدالحرام موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به حلف الفضول انجامید[٢٠] و نیز دعوت عمومی پیامبر(ص) از قریش برای پذیرش اسلام، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.[٢١]

بناهای روی کوه

مسجد ابراهیم

قالب:اصلی در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، مسجد ابراهیم[٢٢] را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.[٢٣] این مسجد یا منسوب به ابراهیم خلیل(ع) بوده یا ابراهیم قبیسی[٢٤] یا تاجری هندی که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.[٢٥]

بناهای دیگر

از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی[٢٦] و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان هارون عباسی ساخته شد.[٢٧]

پانویس

  1. ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.
  2. ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.
  3. ↑ سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.
  4. ↑ سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.
  5. ↑ الجبال و الامکنه، ص۲۷.
  6. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.
  7. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.
  8. ↑ الروض الانف، ج۳، ص۹۰.
  9. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.
  10. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.
  11. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.
  12. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.
  13. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.
  14. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.
  15. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.
  16. ↑ اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۶؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.
  17. ↑ شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.
  18. ↑ السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.
  19. ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.
  20. ↑ المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.
  21. ↑ امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.
  22. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.
  23. ↑ قاموس الحرمین، ص۲۰۵.
  24. ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.
  25. ↑ تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.
  26. ↑ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.
  27. ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.

منابع

قالب:منابع

noframeمنبع اصلی مقاله: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوقبیس، کوه.
  • اخبار مکه: الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق
  • اخبار مکه: الفاکهی (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش عبدالملک، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق
  • امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
  • بحار الانوار: المجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
  • البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف
  • تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (درگذشت ۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق
  • تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش
  • تحصیل المرام: محمد بن احمد (درگذشت ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک دهیش، مکه، ۱۴۲۴ق
  • التنبیه و الاشراف: المسعودی (درگذشت ۳۴۵ق)، بیروت، دار صعب
  • الجبال و الامکنة و المیاه: زمخشری (درگذشت ۵۳۸ق)، به کوشش احمد عبدالتواب، قاهره، دار الفضیله، ۱۳۱۹ق
  • الروض الانف: السهیلی (درگذشت ۵۸۱ق)، به کوشش عبدالرحمن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق
  • سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت ۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
  • سرزمین یادها و نشانه‌ها: محمد فرقانی، تهران، مشعر، ۱۳۸۱ش
  • سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (درگذشت ۴۸۱ق)، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش
  • السیر و المغازی: ابن اسحاق (درگذشت ۱۵۱ق)، به کوشش محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث
  • السیرة النبویه: ابن هشام (درگذشت ۸-۲۱۳ق)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه
  • شفاء الغرام: محمد الفأسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م
  • قاموس الحرمین: محمد رضا النعیمی، قم، مشعر، ۱۴۱۸ق
  • مراصد الاطلاع: صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (درگذشت ۷۳۹ق)، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
  • المنمق: ابن حبیب (درگذشت ۲۴۵ق)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۵ق
  • موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
مجلوبة من «https://ar.wikihaj.com/index.php?title=مستخدم:A.Zaidan/الملعب_2&oldid=6520»